اين باره دست نيافتم ! پوشيده نيست كه دو پاسخ وى از تسلسل ، به يك پاسخ بر مىگردد . زيرا اضافهء قدم به قدم ، تعدد حقيقى يا اعتبارى را مىطلبد و چون تعدد حقيقى از نظر وى منتفى است ، زيرا گفت : قديم بودن قدم از خودش است ، تعدد اعتبارى ، متعيّن مىگردد و اگر قديم بودن قدم اعتبارى باشد ، پس پاسخ اوّل عين پاسخ دوّم است . اشكال وارد بر اين پاسخ آن است كه قدم سلبى است . زيرا قدم عبارت است از عدم مسبوقيت به غير يا به عدم . پس امكان ندارد كه صفت ثبوتى باشد . گذشته از اين پيشتر گفته شد كه تماثل در افراد ، وحدت حقيقت افراد را مىطلبد و هر آنچه نوعش تكرار شود ، بايستى اعتبارى باشد .
خلاصه اينكه همانطور كه روشن است ، امكان ندارد كه بعضى از افراد ماهيت حقيقى ، خارجى باشند و بعضى ديگر ممتنع ذاتى . پس چگونه ممكن است كه بعضى از افراد قدم ثبوتى باشد و بعضى ديگر اعتبارى ممتنع الوجود در خارج ، به جهت تسلسل ؟ ! اگر به نحوى كه خصم از اشكال تسلسل در قديم بودن پاسخ داد ، از اشكال تسلسل در حدوث هم پاسخ داده شود ، بطلان آن از مطلبى روشن مىشود كه در ابطال پاسخ خصم بيان كرديم .
< فهرس الموضوعات > 11 - عدل خداوند متعال < / فهرس الموضوعات > 11 - عدل خداوند متعال < فهرس الموضوعات > مطلب اول : اختلاف در مسائل عدل و ترجيح يكى از دو مذهب < / فهرس الموضوعات > مطلب اول : اختلاف در مسائل عدل و ترجيح يكى از دو مذهب < فهرس الموضوعات > الف - اختلاف در مسائل عدل < / فهرس الموضوعات > الف - اختلاف در مسائل عدل مصنّف - قدّس سرّه - مىگويد :
بدان كه عدل يك اصل عظيم است كه قواعد اسلامى و بلكه احكام دينى بطور مطلق بر آن مبتنى است و بدون آن چيزى از اديان ثابت نمىشود . چنانكه تقرير خواهيم كرد ، صدق هيچ يك از پيامبران را نمىتوان جز به وسيلهء آن تشخيص داد . چقدر زشت است كه انسان براى خود مذهبى انتخاب كند كه او را از ساير اديان بيرون برد و به او امكان ندهد كه خداى متعال را بر اساس هيچ يك از شرايع سابق و لا حق عبادت و بندگى كند و با آن مذهب نتواند به نجات و رستگارى پيامبران خدا و يا فرشتگان مقرّب درگاه

220