خود واجب الوجود خواهد بود يا منتهى به واجب ديگرى . و از سوى ديگر صفات خدا عين ذات او است . پس واجب متعدد شده و هر كس خدا را به عدد آورد و دو تا گرداند ، بىترديد او را داراى جزء كرده و كسى كه خدا را داراى اجزا كند ، او را ممكن گردانده است . و الله و وليه اعلم ما حصل پاسخ وى به محال پنجم اين است كه عقيده ما مبنى بر اينكه صفات خدا نه عين ذات خدا است و نه غير آن ، يك اصطلاح لفظى است كه از دو اعتبار ناشى شده است . اشكال وارد بر اين پاسخ ، آن است كه ديديم كه آنان با اين قول خود به الزامات حقيقى مبتنى بر مغايرت حقيقى ذات با صفات پاسخ مىدهند . شما هم بعضى از آنها را شنيديد . پس چگونه مىتواند يك اصطلاح و اعتبار صرف باشد . خلاصه اينكه اگر مرادشان از آن ، حقيقت است ، بايد دانست كه همانطور كه مصنّف ( ره ) بيان كرد ، غير معقول است و اگر مرادشان اعتبار و اصطلاح است ، اصرارى بر آن نداريم ، ليكن اگر چنين است پس چرا بدين مطلب از امور مبتنى بر حقايق پاسخ مىدهند ؟ بنابراين بناچار بر اساس يكى از دو وجه بيان شده ، اشتباه كرده‌اند .
< فهرس الموضوعات > 9 - بقاى خداوند متعال < / فهرس الموضوعات > 9 - بقاى خداوند متعال < فهرس الموضوعات > مطلب اوّل : بقا زايد بر ذات نيست < / فهرس الموضوعات > مطلب اوّل : بقا زايد بر ذات نيست مصنّف - اعلى اللَّه مقامه - مىگويد :
اشاعره عقيده دارند كه باقى به بقاى زايد بر ذات - كه خود عرض قائم به او است - باقى مىماند ، و خداى متعال به بقاى قائم به ذات خود ، باقى است . از اين عقيدهء آنان محالى لازم مىآيد كه ضرورت از چند وجه به بطلان آن حكم مىكند .
1 - اگر منظور از بقا استمرار است ، اتصاف عدم به صفت ثبوتيه لازم مىآيد كه بالضروره محال است . بيان ملازمه اينكه استمرار همانگونه كه در جانب وجود تحقق مىيابد در جانب عدم هم تحقق مىيابد . زيرا تقسيم مستمر اليهما ممكن است و مورد قسمت مشترك بين اقسام است . معنى استمرار اين است كه يك امر در يكى از دو زمان همانگونه باشد كه در زمان ديگر بوده است . و اگر منظور از بقا صفت زايد بر استمرار است ، حال اگر هر كدام از بقاء و استمرار به ديگرى نياز داشته باشد ، دور

203