صفات ، صفاتى باشد كه با ذات تغاير كلى دارد . در حالى كه در اينجا تغاير كلى نيست .
6 - در پاسخ اين استدلال وى كه گفت : آنان مرتكب يك امر معلوم البطلان هم شده‌اند كه مىگويند : اين معانى هشتگانه نه نفس ذات است و نه مغاير با آن ، و اين گفته نامعقول است ؛ مىگوييم : منظور ما از اينكه صفات عين ذات نمىباشد ، اين است كه در وجود مغاير ذات است و از اينكه ، اين صفات مغاير با ذات نمىباشد ، اين است كه صفاتى براى ذات است . پس بين آنها مغايرت كلى چنانكه اطلاق تغاير كلى بين آنها و ذات صحيح باشد ، وجود ندارد . همانطور گفته مىشود : علم زيد ، عين زيد نيست زيرا صفت او است و غير او نيست به نحو تغاير كلى . زيرا قائم به او است . اين واسطه بر اساس اين معنى صحيح است . زيرا سلب عينيت به اعتبارى است و سلب غيريت به اعتبارى ديگر . پس تحقق هر دو سلب با هم امكان دارد .
من مىگويم :
شكى در بطلان قياس غايب بر شاهد نيست ، زيرا قياس جز با اثبات علَّت مشترك بين مقيس و مقيس عليه درست نمىباشد و اثبات اين علت مشترك در بحث فعلى ما باطل است . زيرا اختلاف بين شاهد و غايب ، اختلاف حقيقى است . چه بسا ممكن است كه خصوصيت شاهد ، شرط در حكم باشد يا خصوصيت غايب مانع از آن . از اين گذشته : ادعاى اينكه علت عالم بودن شاهد ، علم است پس علت عالم بودن غايب هم علم است ، لذا علم ، زايد بر ذات غايب است ، موقوف است بر اتحاد علم غايب و علم شاهد ، و نيز اتحاد كيفيت ثبوت آن دو ، تا اثبات عليت علم غايب درست باشد و اگر بخواهيم حقيقت علم غايب و چگونگى ثبوت علم براى غايب را از عليت علم آن ، ثابت كنيم ، دور پيش مىآيد .
چگونه مىتوان به اين اتحاد ( اتحاد علم غايب و علم شاهد و اتحاد چگونگى ثبوت آن دو ) ، و صحت قياس ( قياس غايب بر شاهد ) حكم نمود ، در حالى كه كسانى كه اين قياس را انجام مىدهند ، به اختلاف مقتضى صفات شاهد و غايب عقيده دارند . زيرا به زعم آنان قدرت در شاهد تأثير ايجادى ندارد و ارادهء در آن اصلى را تخصيص نمىزند ، درست بر خلاف قدرت و ارادهء غايب ، همينطور در مابقى صفات .
از سوى ديگر چقدر بر فضل و يارانش زشت است كه دليل واضح البطلان را بيان مىكنند ، با اينكه مىدانند خودشان ، آن را ابطال كرده‌اند . وى اين دليل را از مواقف و شرح

197