مرد ، سخن نگفته ، بحث مىكند و از معاصر خود مطالبى گرفته است كه بر علو آن دلالت دارد ، از اين قبيل فراوان است . در صحيح بخارى و مسلم از اين قبيل بسيار است كه با هم مساوىاند ، چه كسى آنان را تضعيف نكرده و مجهول هم نيستند .
يعنى مجهول النسب نمىباشند ، اگر چه آنگونه كه ابن قطان آورده ، مجهول الحال هستند . شما مىدانيد كه در اعتبار رجال و احتجاج به اخبار آنان ، عدم تضعيف آنان كافى نيست ، بلكه بايستى وثاقت آنان ثابت شود . اما حكم وى مبنى بر اينكه همگان با هم مساوىاند ، نادرست است . چه پس از فرض مجهول الحال بودن آنان ، ديگر تساوى بىمعنى است . گذشته از اين مادامى كه وثاقت آنان ثابت نشده است ، احتجاج به اخبار آنان سودى ندارد .
دوم - بخشى از اخبار صحاح مشتمل بر كفر است . مثل تجسيم و اثبات مكان ، انتقال و تغيّر براى خداوند متعال ، عروض عوارض بر او از قبيل ضحك و مانند آن و نيز ديگر صفاتى كه موجب امكان خداوند است . تا آنجا كه روايت كرده‌اند كه خداوند سبحان پايش را بر آتش جهنم مىگذارد و آتش به هم برمىآيد و مىگويد : كافى است ، كافى است . بخش ديگرى از روايات آنان شامل توهين به رسولان خداوند و رسالت آنان است ، آنچنان كه سيد رسولان را در اوّل بعثت ، نسبت به اينكه رسول مبعوث از سوى خداوند است ، جاهل گردانده‌اند تا اينكه يك نفر نصرانى و همسر پيامبر خديجه او را آگاه كردند كه فرستادهء خدا است .
بخش ديگرى هم بر تكذيب آيات قرآن و منكرات و خرافاتى مشتمل است كه طى مباحث كتاب - ان شاء الله تعالى - خواهيد ديد .
سوم - بيشتر راويان آنان و بلكه همهء راويان ، در روايات ، دست برده و با تدليس و تلبيس خلاف واقع را گفته‌اند . چنانكه اگر روايتى به واسطهء يك شخص غير قابل قبول آنان ، از يك شخص مورد قبول آنان روايت شده باشد ، واسطه را مىاندازند و ابتداء از شخص مقبول روايت مىكنند و يا اينكه روايت را از فرد ضعيفى نقل و آن را با لفظى كه مشترك بين ضعيف و ثقه است چنان مىآورند كه براى خواننده توهّم پيش آيد كه منظور ثقه است . زيرا على الظاهر اين راوى از كسى جز در صورتى كه ثقه باشد ، روايت نمىكند . تقريبا تمامى راويان اهل سنت

17