بىنياز بود در آن حلول نمىكرد . » چنين بيان كرده : « زيرا در حلول چاره اى جز نياز نيست .
محال است كه براى غنى بالذات چيزى عارض شود كه او را نيازمند به محل كند . زيرا آنچه ذاتى است به وسيلهء غير از بين نمىرود » . گذشته از اينكه دليل اوّل مواقف عين دليلى است كه مصنّف - ره - بيان كرده لكن مختصر اختلافى در تعبير دارند . از نظر ما اقتصار بر دليل مصنّف بهتر است . از سوى ديگر شكى در اين باره وجود ندارد كه گروهى قائل به حلول هستند . كلام مواقف و شرح مقاصد كه در بحث پيش آورديم و گفتهء قوشجى كه به هنگام بيان اين مطلب كه وجوب وجود ، دليل بر نفى حلول است ، مىگويد : « بعضى از صوفيه به حلول خدا در عارفان معتقدند » دليل بر آن است . ترديد خصم در مراد مصنّف هم بر آن گواهى مىدهد ، البتّه وى از ذكر قائلان به حلول غفلت ورزيده تا امر را مشتبه سازد و راه بر خود در اشكال و ايراد بر ولى خدا و داعى به سوى حق ، مرحوم مصنّف - اعلى الله مقامه - هموار شود .
انكار فضل ، مصنّف را كه گفت : عبادت آنان رقص و پايكوبى و كف زدن است ، انكار خنكى است . صاحب تفسير كشاف در تفسير آيهء مباركهء * ( « يُحِبُّهُمْ وَيُحِبُّونَه » ) * [1] مىگويد :
اما عقيدهء نادانترين مردمان و سرسختترين دشمنان دانش و دانشمندان كه شريعت از نظرشان منفورترين چيزها است و طريقهء آنان زشتترين طريقه‌ها يعنى فرقهء ساختگى تصوف و از آنچه كه بدان عقيده دارند از محبت و عشق و تغنى به غزلياتى كه در رثاى مردگانى كه آنان را شهيد مىنامند و كبر روى كرسيهايى كه خداى خرابش سازد خراب و در رقصهاى خويش كه خداى نابودش گرداند و صعقه‌هاى خود كه آن كجا و صعقه موسى ( ع ) به هنگام تلاش كوه طور كجا ؟ ! چگونه وى مصنّف را تكذيب مىكند در حالى كه بيشترين فضايل در نظر ابن فارض كه از بزرگترين مشايخ آنان است ، رقص و غنا و صعقه در لهو و لعب است ؟ ! اگر اين كار ، شيوهء مأنوس آنان و شرفى بزرگ ميانشان نبود ، هرگز او را به اين جهالتها نمىستودند .
شارح ديوان ابن فارض از فرزند وى نقل مىكند كه گفت :

[1] مائده / 54 .

168