ساعتى نماز عشا را ادا كردند مگر همان شخص . از يكى از آنان پرسيدم كه چرا نمازش را ترك كرد ؟ پاسخ داد : چه نيازى به نماز دارد در حالى كه به خدا واصل شده است . آيا جايز است كه بين خود و خدا حجابى قرار دهد ؟ گفتم : نه . گفت : نماز حجاب بين بنده و پروردگار است ! اى انسان خردمند ! بنگر به اينان و عقايدشان دربارهء خداوند متعال آنگونه كه تقديم داشتيم و عبادت آنان چنانكه گذشت و عذرى كه در ترك نماز آورده‌اند . معذلك به نظر اينان ، آنها ابدالند . اما اينان جاهلترين جاهلان ؟ !
فضل مىگويد :
اشاعره عقيده دارند حلول خداوند در غير خود جايز نيست . زيرا حلول عبارتست از حصول بر سبيل تبعيت كه با وجوب ذاتى منافات دارد . همچنين اگر ذاتا از محل بى نياز باشد در آن حلول نخواهد كرد مگر اينكه ذاتا به آن نياز پيدا كند . در اين صورت قدم محل لازم خواهد آمد . پس دو محال با هم لازم مىآيد .
اما اينكه گفت : جمهور از صوفيه حلول را براى خدا جايز دانسته‌اند ، در فصل پيش گفتيم : اگر منظورش از اين صوفيه ، مشايخ محقق ما باشد ، بايد دانست كه عقايد آنان مشهور است و هر كس بخواهد بر حقيقت اعتقادات آنان اطلاع يابد ، بايد كتابهايى را كه در بيان عقايد خويش نگاشته‌اند ، مطالعه كند . مثل عقايد منسوب به سهل بن عبد الله تسترى ، اعتقادات شيخ ابو عبد الله محمد بن خفيف مشهور به شيخ كبير ، اعتقادات شيخ حارث بن اسد محاسبى ، تعرف كلابادى ، رسالهء تشيريه ، عقايد شيخ ضياء الدين ابو نجيب سهروردى ، تا عقايد مطابق با كتاب و سنّت آنان و ميزان اعتقاد آنان در نفى اتحاد و حلول بر او روشن شود .
اينكه گفت : عبادت آنان رقص و پايكوبى و كف زنى است ، به خداى سوگند كه وى خواسته آنان را رسوا سازد ولى خودش رسوا شده است . اگر مشايخ صوفيه اهل عبادت نباشند با اينكه تلاشهاى فراوانى در عبادت و صرف اوقات در وظايف عبادى و ترك لذتها و روى گردانى از خواسته‌هاى نفسانى داشته‌اند ، پس چه كسى مىتواند خود را در برابر آنان اهل طاعت و عبادت بداند ؟ آرى ، اين مرد مزخرف گوى كه اين كتاب را نگاشته است و بر اهل حق ايراد گرفته ، در انكار علما و اوليا مبالغه مىكند تا خشنودى سلطان محمد خدابنده را به دست آورد و در عوض او برايش هر آنچه مىخواهد فراهم آورد و عطاى بىشمار نثارش كند . آرى چنين كسى مىتواند عبادت بزرگانى را كه از دنيا

166