اما اگر بگويد : منظورم از وجوب آنست كه ترك آنچه به وسيله آن واجب شده ، قبيح بوده عقلا آن را نمىپسندند و بر آن مفسده ترتب است پس به استحسان عقل باز مىگردد . گوييم : اگر به عقلا رجوع كنى و در وجوب تأمل نمايى آن را خواهى شناخت . هر عاقلى مىداند كه ترك نظر در معرفت خالقش قبيح بوده ، مفسده به دنبال دارد . بدين ترتيب اينكه كه گفت : تا وجوب را نشناسم ، نظر نمىكنم ، باطل شده و اشكال افحام پيامبران دفع مىگردد .
نمىتوان گفت : وجه دوّم عين حسن و قبح عقلى است كه اشاعره بدان عقيده ندارند ، بلكه اذعان به مذهب معتزله و پيروان آنان است .
زيرا در پاسخ خواهيم گفت : اصلا اين از نوع حسن قبح مورد نزاع ، نيست . زيرا حسن و قبح به معنى تعلق مدح و ثواب و ذم و عقاب مورد نزاع است . اشاعره آن را شرعى و معتزله عقلى مىدانند . اما حسن و قبح به معنى تناسب و تناضر غرض و مترتّب مصلحت و مفسده بر آن دو ، به اتفاق همه ، عقلى است . اين مورد هم از آن باب است . ما اين بحث را در فصل حسن و قبح ، به خواست خدا تبيين خواهيم كرد .
بدان كه ما در دفع اشكال افحام انبياء راهى را رفته‌ايم كه احدى از سلف نپيموده است و اكثر سخنان آنها كه ما بدان دست يافته‌ايم ، نتوانسته اين اشكال را دفع كند .
كسانى كه به سخنان آنان رجوع كنند اين مطلب را آشكار مىيابند . و الله العالم .
از آنچه گفتيم دانسته مىشود كه اشكال فوق الذكر ( افحام انبيا ) بر فرض عقيده به وجوب شرعى نظر ، دفع مىشود . پس چگونه به كفر و الحاد منجر مىشود ؟ از لا طائلات عجيب اين مرد اينكه شبهه اى را بر كلام اشاعره وارد كرده كه با اندك تأملى دفع مىشود و بر اين اساس ، آنها را تكفير و تفسيق نموده است . اين نهايت جهل و تعصّب است . اين مرد مىخواهد اين بيهوده گوييهاى خود را ترويج كند تا اوباش و قلندران و فرومايگان حلَّه يعنى رافضيان و بدعتگرايان بدان معتقد شوند !
من مىگويم :
پاسخ نقضى در صورتى موجّه خواهد بود كه دليل عقلى بر وجوب نظرى يا ضرورى نيازمند به تنبّه باشد اما اگر ضرورى بىنياز از تنبّه ( بديهى ) باشد ، چنين پاسخى پذيرفته نيست . دليلى كه مصنّف - ره - آورده از همين نوع دوّم است . مقدمه اوّل آن يعنى ( نظر ، دافع خوف است ) وجدانى است . زيرا يا به وسيله نظر چنان قطع حاصل مىشود كه به قطع كننده امنيت مىدهد يا اگر قطع پيدا نكند ، نظر موجب امان از جهل اوست زيرا نظر

145