2 - شرايط رؤيت مصنّف - طيّب الله مرقده - مىگويد :
تمامى عقلا غير از اشاعره اتّفاق نظر دارند كه رؤيت داراى هشت شرط است و بدون اين شرايط هشتگانه تحقق نمىيابد . اين شرايط عبارتند از :
1 - سلامت حواس 2 - مقابل بودن يا در حكم مقابل بودن ، مانند اعراض و صورتهايى كه در آينه منعكس مىشود ، لذا چيزى كه در مقابل يا در حكم مقابل نباشد ، هرگز قابل رؤيت نيست .
3 - عدم قرب بيش از حد . زيرا در صورتى كه جسم به چشم بچسبد نمىتوان آن را ديد .
4 - عدم بعد بيش از حد . زيرا اگر دورى بيش از اندازه باشد ، رؤيت امكان پذير نيست .
5 - عدم حجاب و مانع . زيرا اگر ميان بيننده و جسم حجابى قرار گيرد ، مشاهده نمىشود .
6 - عدم شفافيت . لذا جسم شفاف بىرنگ مانند هوا را ، نمىتوان ديد .
7 - توجه بيننده به ديدن 8 - تابش نور بر جسم . زيرا جسم ملَّون در تاريكى ديده نمىشود .
حكما بر اين مطلب بنحو ضرورى حكم كرده‌اند و در آن شكى ندارند . اشاعره در اين مورد با تمامى متكلمان و فلاسفه مخالفت نموده هيچ يك از اين شرايط را در رؤيت معتبر نمىدانند . اين عقيده ، مكابرهء محض است و هيچ عاقلى در آن ترديد ندارد .
فضل مىگويد :
شرط شيىء ، آن است كه وجود شيىء بر آن متوقف و خارج از شيىء باشد . حال بايد ديد كه منظور كسانى كه اين امور را در رؤيت شرط مىدانند ، چيست ؟ اگر منظورشان اين است كه تنها با تحقق اين امور است كه رؤيت ممكن مىشود و بدون آن محال عقلى است كه تحقق يابد ، بايد گفت كه ما اين محال عقلى را قبول نداريم . زيرا اگر چه در اسباب طبيعى ، رؤيت با تحقق اين شرايط صورت مىگيرد و با فقدان آن ، رؤيت صورت نمىگيرد ، امّا لزوما چنين نيست كه از فرض تحقق رؤيت بدون اين شرايط ، محال به

102