طاعات را اراده كرده و آن خصوص طاعاتى است كه ايجاد كرده و اگر منظورش بعضى از طاعات باشد كه ذكر آن بيهوده است . زيرا كلام مصنّف ( ره ) در مورد منظور آنان از طاعات نيست بلكه در چيزى است كه وجود بدان تعلق نگرفته است . مصنّف ( ره ) از اين جهت قول آنها را مقيد به دوام كرد و گفت : آنان مىگويند خداوند دائما به چيزى كه آن را نمىخواهد و حتى از آن كراهت دارد ، امر مىكند ، تا بدين وسيله به استمرار ترك طاعات در اثر استمرار زمان و يا به اين مطلب اشاره كند كه امر خدا به چيزى كه آن را اراده نكرده - به سبب دوام ذات خدا ، بر اساس پندارشان از كلام نفسى - دوام دارد .
مطلب پنجم : كلام خدا صدق است مصنّف - اعلى الله درجته - مىگويد :
بدان كه حكم بر صدق كلام خدا و اينكه كذب بر آن روا نباشد ، بر قواعد عدليه مبتنى است . عدليه صدور قبيح از خداوند متعال را از حيث حكمت محال دانسته‌اند . اين مطلب از دو جهت با مذهب اشاعره سازگار نمىباشد .
اوّل - اشاعره جميع افعال قبيح را به خدا نسبت داده‌اند و گفته‌اند : هيچ مؤثرى در وجود جميع افعال قبيح و غير آن جز خداوند نيست . پس چگونه ممتنع است : كسى كه انواع جور و ستم ، عدوان و ظلم ، و انواع معاصى را انجام مىدهد ، در كلامش دروغ بگويد ؟ چگونه پژوهشگر اشعرى با اين عقيده مىتواند وجوب صدق كلام خداوند را اثبات كند ؟ ! دوّم - كلام نفسى از نظر آنان با حروف و اصوات مغاير است و ( در نتيجه ) راهى براى اثبات صادق بودن خداوند در حروف و اصوات ندارند !
فضل مىگويد :
از نظر اشاعره ممتنع است كه خدا دروغ بگويد . معتزله هم در اين مطلب با آنان موافق هستند . دليل اشاعره اين است كه كذب نقص است و نقص در مورد خداوند متعال محال است . دليل معتزله اين است كه كذب قبيح است و خداى سبحان فعل قبيح انجام نمىدهد . صاحب مواقف مىگويد : بدان كه بين نقص در فعل و قبح عقلى آن فرقى نيافته‌ام . زيرا نقص در افعال عينا همان قبح عقلى آن است ، تنها عبارت ( و لفظ تعبير ) فرق مىكند . مىگويم : منظور از نقص در اينجا ، نقص در صفات است و بنابر تقدير جواز كذب خدا ، ذات خداوند متّصف به نقص خواهد شد . در حالى كه آنان در اينجا ، قائل به نقص

189