و نعلي سكر لاست كلّ مصوّب لما قاله في الطَّاهرين ابن سكّرة [69] و ديگر سنائى شاعر معروف متوفّى به اصحّ اقوال در يازدهم شعبان سنهء پانصد و بيست و پنج هجرى [70] مؤلف در تفسير حاضر ( ج 2 ص 139 ) در تفسير

[69] . اين ابيات به همين نحو كه بكلى صواب و معنى آن واضح است در تفسير ابو الفتوح چاپ شده است ولى نسخهء كه صاحب مجالس المؤمنين به دست داشته ظاهرا بسيار سقيم و ابيات بكلَّى مغلوط در آن مرقوم بوده لهذا او بيت دوم را بكلى غلط خوانده و غلط ترجمه كرده است . و در روضات نيز به تبع مجالس اين ابيات مغلوط چاپ شده است .
[70] . تاريخ وفات سنائى به تصريح يكى از معاصرين او محمد بن على بن الرقا نام كه به حكم بهرام شاه حديقهء او را مرتب نموده بوده در ديباچه آن كتاب بعد از نماز روز يكشنبه يازدهم شعبان سنهء پانصد و بيست و پنج بوده و غالب مورخين و تذكره نويسان از قبيل جامى در نفحات و صاحب حبيب السير و مجالس المؤمنين و هفت اقليم جز اين قول قول ديگرى نقل نكرده‌اند ، ولى تقى كاشى و به تبع او صاحب آتشكده و رياض العارفين ( و خود راقم اين سطور سابقا در حواشى چهار مقاله ) وفات او را در سنهء 545 نگاشته‌اند ، و دولتشاه در سنهء 576 و مجمع الفصحا در سنهء 590 و بدون شك فقط قول اوّل صواب است لا غير ، چه هيچ شهادتى بالاتر از شهادت يكى از معاصرين خود شخص نيست در صورتى كه ساير ارباب تذكره ما بين ايشان و سنائى اقلا چهار صد سال فاصله بوده است . و بخصوص كه در روايت جامع حديقه ماه و روز و روز هفته و بودن آن بعد از نماز شام و ساير مشخصات اين واقعه همه معيّن شده است ، فقط اشكالى كه بر اين تاريخ ممكن است وارد آيد يكى آن است كه در بعضى از نسخ طريق التحقيق سنائى [ ( رجوع به شمارهء 926 ) از فهرست نسخ فارسى ديوان هند از آتيه ] بيت ذيل در آخر كتاب ديده مىشود : پانصد و بيست و هشت ز آخر سال بود كاين نظم نغز يافت كمال ولى ممكن است كه بيست و هشت تحريف كلمهء ديگرى باشد و نيز ممكن است چنان كه نظاير اين قضيه در بارهء نسخ خطى نظامى و شاهنامه و غيره مكرر ديده شده كه اصل بيت مزبور بكلى الحاقى باشد چنان كه در نسخهء ديگر از همان كتاب يعنى طريق التحقيق در همان كتابخانه اصلا و ابدا از بيت مذكور نشانى نيست ( رجوع شود به شماره 914 از فهرست مزبور ) . اشكال ديگر آن كه وفات سنائى چنان كه از مراثى مشهورهء او در حق معزّى واضح مىشود قطعا بعد از وفات معزى بوده و وفات معزي به قول مشهور در سنهء 542 است پس وفات سنائى بالضروره بعد از تاريخ مزبور يعنى بعد از 542 خواهد بود . و جواب ازين اشكال واضح است و آن اين است كه تاريخ 542 در خصوص وفات معزى بكلى غلط مشهور است و ظاهرا ابتدا از تقى كاشى ناشى شده است و قبل ازو تا آنجا كه راقم سطور اطلاع دارد هيچ يك از ارباب تذكره متعرض تاريخ وفات معزّى نشده‌اند و چنان كه دوست فاضل من آقاى عباس اقبال آشتيانى در رسالهء نفيسى كه همين اواخر در خصوص شرح حال معزى و ممدوحين و معاصرين او تأليف نموده‌اند به دلايل متقنه ثابت كرده‌اند وفات معزّى به نحو قطع و يقين مؤخّر از سنهء پانصد و بيست نمىتواند باشد و در ديوان او مدح هيچيك از ملوك و امراي آن عهد يا اشاره و تلويحى به هيچ واقعهء از وقايع تاريخى آن عهد بعد از تاريخ مزبور بوجه من الوجوه يافت نمىشود و چون از طرف ديگر به پاره اى از وقايع تاريخى تا حدود 518 در ديوان او اشاراتى يافت مىشود پس وفات او به ظنّ نزديك به يقين در حدود 518 - 520 بوده است .

مقدمة 49