ابعاض كلمات باشد يا اصوات نازل منزلهء حروف تنبيه محلى از اعراب نخواهند داشت مانند جملهء مبتدهء و مفردات معدوده و وقف بر آن وقف تام خواهد بود اگر تقدير آن بر وجهى باشد كه محتاج بما بعد خود نباشد هم چنان كه گذشت و اگر بر طريقى بود كه مرتبط بما بعد باشد و آن ارتباط مانع استقلال آن نباشد وقف حسن باشد و هيچ لفظى از اين الفاظ آيهء نيست نزد غير كوفيان و اما نزد كوفيان هر يك از الم كه در مواقع خودند و المص و كهيعص و طه و طسم و حم و يس يك آيه است و حمعسق دو آيهء و الر و المر آيه نيستند و نزد بواقى از قراء هيچكدام آيه نيستند و چون اين امريست توفيقى كه قياس را در آن مجال نيست پس حكم مذكور بر وجه تحكم نباشد آورده‌اند كه حق سبحانه حضرت رسالت را ( ص ) وعده داده بود بانزال كتابى كه بر صفحهء روزگار بماند و هرگز محو نگردد و بكثرة تكرار و تردد كهنه نشود و چون قرآن نازل گشت حبيب خود را از انجاز آن وعده خبر داد و فرمود * ( ذلِكَ ) * يعنى آن كتابى كه قبل از اين بوعده آن اشاره شده بود * ( الْكِتابُ ) * اين كتاب كامل است و گويند ذلك اشاره است بالم اگر مؤول باشد به المؤلف من هذه الحروف يا مفسر بسوره يا قرآن و چون آن متكلم به متقضى مىشود و يا از مرسل بمرسل اليه و اصل مىشود از اينجهت بذلك كه موضوع است از براى مشار اليه بعيد اشاره كرده شده چه متقضى در حكم متباعد است و وصول آن از مرسل بمرسل اليه موجب بعد آن از مرسل و تذكير اسم اشاره گاهى كه مراد ( بالم ) سوره باشد ، به جهت تذكير كتابست كه خبر آنست و يا صغت آن كه عين موصوف است و كسانى كه ميگويند كه ذلك اشاره است بكتاب پس كتاب صفت آن باشد و مراد بكتاب قرآنست كه انزال آن موعود شده در كريمهء إِنَّا سَنُلْقِي عَلَيْكَ قَوْلًا ثَقِيلًا چنان كه گذشت و يا در كتب متقدمه چنان كه از عكرمه روايت است كه مراد بكتاب تورية و انجيل است و الم اسم قرآن يعنى اين قرآن آنست كه وصف و نعت آن در كتاب تورية و انجيل مسطور است و ابن كيسان گفته كه خداى تعالى پيش از اين سوره سورهاى ديگر فرستاده بود و مشركان قبول نميكردند كه آنها از نزد خدا نازل شده باشد حقتعالى اين سوره فرستاد و در آن بيان فرمود كه آن سورها كه مشركان عرب تكذيب آن ميكنند كتاب من است و كتاب مصدر است بمعنى مكتوب و تسميهء مفعول به آن از براى مبالغه است و نزد بعضى اسم جامدست بمعنى مفعول چون لباس بمعنى ملبوس و اصل كتب جمع است چنان كه در فاتحه فايحه مذكور شد و بعد از آن معبر شده از عبارت منظومه قبل از آنكه مكتوب شود از قبيل تسميه شيء است باسم ما يئول اليه و قوله * ( لا رَيْبَ فِيه ) * صفة كتابست يعنى كتابى كه هيچ شكى و شبههء نيست در او مراد آنست كه به جهت وضوح و سطوع برهان آن بحيثيتى است كه عاقل را بعد از نظر صحيح در اينكه آن وحى است و به حد اعجاز رسيده هيچ ريبى و شكى در آن نميماند نه اينكه مراد اين باشد كه هيچكس در آن مرتاب و متشكك نيست لقوله تعالى وَإِنْ كُنْتُمْ فِي