بميرد * ( وَهُوَ كافِرٌ ) * و حال آنكه كافر باشد يعنى بر رده باقى باشد تا بميرد * ( فَأُولئِكَ ) * پس آن گروه مرتد * ( حَبِطَتْ أَعْمالُهُمْ ) * باطل باشد عملهاى نافع ايشان يعنى ثوابى بر آن مترتب نشود * ( فِي الدُّنْيا ) * در اين سرا بجهة بطلان آنچه تخيل نموده باشند و فوات فوايد دنيويه كه بر اسلام مترتب مىشود چه ايشان را امان نماند و استحقاق مال و زن و ميراث از ايشان مسلوب گردد * ( وَالآخِرَةِ ) * و نه در آن سراى به جهت آنكه مستحق ثواب نباشند * ( وَأُولئِكَ ) * و آن گروه * ( أَصْحابُ النَّارِ ) * ملازمان دوزخاند * ( هُمْ فِيها خالِدُونَ ) * ايشانند كه در آتش جاويد باشندگانند مانند ساير كفره و مراد از احباط و ابطال آن وقوع آنست بر خلاف وجهى كه فاعل آن بر آن مستحق ثواب شود نه اينكه ايشان مستحق ثواب شده باشند بر آن اعمال و حق سبحانه حبط آن كند زيرا كه دليل قائم شده بر آن كه احباط بر اين وجه جايز نيست و چون كه ارتداد فرع قصور و فتور اعتقاد است در ازمنهء ماضويه و عدم رسوخ ايمان در آنكه مستلزم نفاق است پس اعمال صادره از شخصى چنين موجب استحقاق ثواب نباشد چه ترتب ثواب بر اعمال صالحه متفرع است بر صحت اعتقاد و رسوخ آن و گويند كه حبط عمل اهل ارتداد بر اينوجه است كه حق سبحانه بعد از ارتداد بندگان را بر سر ايشان كه نفاق است مطلع گرداند تا آنچه بر آن مدح كرده باشند قبل از ظهور ارتداد و نفاق بذم بدل گردانند بعد از ظهور آن و مذهب صحيح آنست كه مؤمن مرتد نشود زيرا كه اين مستلزم اجتماع ضدين است در آخرت كه دخول بهشت باشد براى ايمان سابق و دخول دوزخ به جهت كفر لاحق و اين بر مذهب حق باطل است پس مؤمن مرتد نگردد و مراد باحباط نفى قبول آن عمل باشد چه آن بر وجه اخلاص نبوده زيرا كه فاعل آن منافق بوده و ( صاحب كنز العرفان ) بعد از بيان اعراب و سبب نزول آيه بر طريق مذكور فرموده كه از ابن عباس مرويست كه چون اين آيه نازل شد حضرت رسالت ص اخذ غنايم مذكوره كرد و اخراج خمس آن فرمود و اين اول خمس و غنيمتى بود در اسلام و بعد از اخراج خمس باقى غنايم را در ميان سريه مذكوره قسمت فرمود و در اين آيه دليل است بر اخراج خمس از اصل غنيمت و از طبرسى نقلكرده كه پيغمبر ص اداى ديهء خضر مينمود بر ولى دم او و حكم بن كيسان ايمان آورد و در مدينه ملازمت پيغمبر اختيار كرد و در روز بئر ميمونه شهيد شد و عثمان بن عبد اللَّه به مكه آمد و كافر بمرد و بعد از آن فرمود كه در آيهء مذكوره چند حكم است اول تحريم قتال در شهر حرام لقوله ( قل قتال كبير اى ذنب كبير ) لكن نزد اصحاب ما اين حكم على اطلاقه نيست بلكه تحريم آن نسبت بكسيست كه ملاحظهء حرمت شهر نمايد يعنى معتقد آن باشد يا آنكه ابتدا بقتال نكند اما آن كسى كه حرمت آن را نه بيند يا آنكه ملاحظهء حرمت آن نكند و ابتدا بقتال كند