استادان امام ابن حنبل به شمار مىآيد . ( الاعلام ، 8 / 193 ، مفتاح السعادة ، 2 / 100 - 107 ، ابن النديم ، 1 / 203 ، النجوم الزاهرة ، 2 / 107 ، البداية و النهاية ، 10 / 180 ، الجواهر المضيئة ، 2 / 220 ، تاريخ بغداد ، 14 / 242 ، ابن خلكان ، 2 / 303 ، مرآة الجنان ، 1 / 382 - 388 ) الشيبانى ( 189 ه ) . محمد بن حسن بن فرقد از موالى بنى شيبان و از بزرگان فقه و اصول و از نشر دهندگان مذهب حنفى بود . او در شهر واسط به دنيا آمد و در كوفه رشد كرد و در پيش ابو حنيفه حديث شنيد . از سوى رشيد عباسى به امر قضا نصب شد و سپس عزل گرديد . در سفر خراسان رشيد را همراهى كرد و در شهر رى از دنيا رفت . خطيب بغدادى او را به لقب امام اهل رأى مىخواند . وى آثار زيادى در فقه و اصول از خود باقى گذاشته است ، از آن جمله : المبسوط ، الزيادات ، الجامع الكبير ، الجامع الصغير ، الآثار ، السير ، الامالى ، المخارج فى الحيل ، الحجة على اهل المدينة . ( الاعلام ، 6 / 80 ، الفهرست ابن نديم ، 1 / 203 ، الفوائد البهية ، 163 ، الوفيات ، 1 / 453 ، البداية و النهاية ، 10 / 202 ، الجواهر المضيئة ، 2 / 42 ، ذيل المذيل ، 107 ، لسان الميزان ، 5 / 121 ، النجوم الزاهرة ، 2 / 130 ، تاريخ بغداد ، 2 / 172 - 182 ، الانتفاء ، 174 ، مفتاح السعادة ، 2 / 107 ) حسن بن زياد لؤلؤى ( 204 ه ) .
وى از ياران و شاگردان ابو حنيفه و از فقهاى حنفى بود . به سال 194 در كوفه به امر قضا منصوب شد و سپس از اين كار كناره گرفت . از آثار اوست : ادب القاضي ، معانى الايمان ، النفقات ، الخراج ، الفرائض ، الوصايا و الامالى علماى حديث روايات او را سست مىشمارند . ( الاعلام ، 2 / 191 ، الفوائد البهية ، 60 ، ميزان الاعتدال ، 1 / 228 ، تاريخ بغداد ، 7 / 314 ) زفر بن هذيل ( 158 ه ) .
وى از ياران ابو حنيفه و از فقهاى بزرگ به شمار مىرفت .
اصلش از اصفهان بود ولى در بصره اقامت داشت و در آنجا به امر قضا مىپرداخت و در همان شهر از دنيا رفت . او در آغاز از اصحاب حديث بود و بعدها در اثر مصاحبت با ابو حنيفه قياسات وى بر او غلبه كرد و خود چنين مىگفت : من مادامى كه حديثى در دسترس باشد به رأى عمل نمىكنم و هر گاه خبرى را دريابم رأى را ترك مىگويم .
( الاعلام ، 3 / 45 ، الجواهر المضيئة ، 1 / 243 و 2 / 534 ، شذرات الذهب ، 1 / 243 ، الانتفاء ، 173 ) عبد الرحمن بن قاسم عتقى مصرى ( 191 ه ) .
وى از فقهاى پرهيزكار مالكى و از

89