نام کتاب : تاريخ فقه و فقها ( فارسي ) نویسنده : أبو القاسم گرجي جلد : 1 صفحه : 77
ظاهريه [1] چون قاسانى عمل به خبر واحد را جائز نمىدانند . شيعهء اماميه هم عمل به خبر واحد را عقلا جائز و شرعا واقع دانستهاند و تنها سيّد مرتضى و پيروان وى چون ابن زهرهء علوى ، طبرسى و ابن ادريس حلَّى با آن به مخالفت برخاستهاند . كسانى از شيعه كه خبر واحد را حجّت دانستهاند در اين باب به أدلَّهء اربعه تمسّك كردهاند . علاقه مندان براى اطلاع بيشتر مىتوانند به بحث حجّيّت خبر واحد از كتابهاى اصول فقه مراجعه كنند . در اينجا ذكر دو نكته قابل توجّه به نظر مىرسد ، يكى اين كه چنان كه در گذشته اشاره شد ( - 1 - 2 - 2 ) جرياناتى كه در دورهء گذشته و مخصوصا در همين دوره اتّفاق افتاد سبب شد تقريبا همه منابع اصلى حديثى اهل سنت در اين دوره تأليف شود ، مانند موطَّأ مالك ، الجوامع فى السنن و الآداب سفيان بن عيينه ، جامع كبير سفيان ثورى ، الآثار ابو يوسف و بالاخره مسند احمد . نكتهء ديگر اين كه اهل سنّت به احاديثى عمل مىكنند كه به طرق صحيح نزد خود ايشان از پيامبر صلَّى الله عليه و آله يا صحابه نقل شده باشد ولى شيعه تنها خبرى را حجّت مىدانند كه ثقه يا خصوص عادل از پيامبر صلَّى الله عليه و آله يا امامان عليهم السلام نقل كرده باشد و براى صحابه و تابعين در اين باب امتياز خاصى قائل نيستند . پنجم . در باب رأى هم از دو جهت اختلاف است : نخست ، از لحاظ اين كه آيا اساسا مىتوان به وسيلهء رأى احكام فقه اسلامى را به دست آورد ؟ گروهى بر اين عقيدهاند كه جز از راه نصوص نمىتوان به احكام دست يافت ، در رأس اين گروه داود ظاهرى و پيرو او ، پيشواى دوم ظاهريان ، ابن حزم اندلسى قرار دارد ، اما ديگران معتقدند كه در صورت فقد نص مىتوان براى استنباط احكام از رأى بهره جست . دوم ، اين كه چگونه رأيى حجّت است و مىتوان در راه به دست آوردن احكام از آن بهره جست ؟ شيعهء اماميه در صورتى رأى را حجت مىدانند كه بر دليل و حجت معتبرى مبتنى
[1] . ظاهريه طايفه اى از فقهاى اهل سنّت هستند كه مستند استنباط احكام را فقط ظاهر قرآن و سنّت مىشمارند و با رأى و قياس و استحسان و تقليد و استصحاب مخالفت دارند . مؤسس اين مذهب داود ظاهرى ( 270 ه ) كتابهاى بسيار نوشت و اين مذهب به نام او مذهب داود و مذهب داودى و پيروان آن داوديه نيز خوانده مىشوند . ( دائرة المعارف فارسى ، مصاحب ، ماده ظاهريه )
77
نام کتاب : تاريخ فقه و فقها ( فارسي ) نویسنده : أبو القاسم گرجي جلد : 1 صفحه : 77