مقابله با حضرت پرداخت و پيكار صفين را به وجود آورد . [1] ابن ابى الحديد در مقدمه شرح نهج البلاغه در باب بيان فضائل علمى حضرت على عليه السّلام بعد از ذكر مراتب علمى ايشان در علوم الهى و ديگر علوم در باره مرتبت آن حضرت در علم فقه مىنويسد : على اصل و اساس علم فقه بود . هر فقيهى در اسلام از آن بزرگوار بهره مند بوده است ، اصحاب ابو حنيفه مانند ابو يوسف و محمد بن الحسن فقه را از ابو حنيفه آموخته‌اند ، شافعى فقه را بر محمد بن الحسن و احمد بن حنبل بر شافعى قرائت كرده است و ابو حنيفه فقه را از جعفر بن محمد عليهما السّلام و او از پدرش و در نهايت از على عليه السّلام أخذ كرده‌اند و اما مالك بن أنس فقه را از ربيعة الرأي و او از عكرمة و او از عبد الله بن عباس و او از حضرت على أخذ كرده است . اما بازگشت فقه شيعه به آن بزرگوار روشن است و علاوه بر اينها فقهاى صحابه نيز از آن حضرت بهره مند بوده‌اند ، مانند عمر بن خطاب و عبد الله بن عباس . عمر در مسائل مشكل كه براى خود او و يا صحابه ديگر پيش مىآمد به ايشان رجوع مىكرد و خود در اين باره گفته است : « لو لا على لهلك عمر » يا « لا يفتينّ أحد فى المسجد و عليّ حاضر » . عامه و خاصه اين روايت را از پيامبر نقل كرده‌اند [2] : « أقضاكم علىّ » قضاء همان فقه است ، بنا بر اين على افقه صحابه است .
ابن ابى الحديد در ادامه در بارهء شجاعت ، قدرت ، سخاوت ، بردبارى ، جهاد در راه خدا ، فصاحت ، اخلاق نيكو ، زهد در دنيا ، عبادت ، قرائت قرآن ، تدبير و سياست ايشان با دقت تمام به اختصار سخن گفته است . [3] سيد رضى ( ره ) در خصائص الائمه عليهم السّلام مىنويسد : حضرت در سيزدهم رجب سى سال پس از عام الفيل در بيت الحرام در مكه به دنيا آمد . مادرش فاطمه بنت اسد بن هاشم بن عبد مناف نام داشت . آن حضرت در سال چهلم هجرت در بيست و يكم رمضان در سن 63 سالگى - بنا بر قول صحيح - در كوفه به شهادت رسيد . در موضع قبر ايشان اختلاف است و قول صحيح ، بدون ترديد ، اين است كه آن بزرگوار در قريه نجف مدفون است و زيارت امام صادق عليه السّلام در اين مكان دلالت بر اين امر دارد . [4] معاذ بن جبل ( 18 ه ) . بن عمرو بن أوس انصارى خزرجى ، ابو عبد الرحمن ، از صحابهء

[1] . الاصابه ، 2 / 507 .
[2] . سيوطى ، جامع صغير ، 1 / 58 به نقل از مسند أبى يعلى .
[3] . شرح نهج البلاغه ، ابن أبى الحديد ، 11 - 30 .
[4] . خصائص الائمه عليهم السّلام : خصائص امير المؤمنين ، 39 .

58