4 - 1 - 4 مباحث عقليات مستقله ، مانند تحسين و تقبيح عقلى ، ملازمهء بين حكم عقل و شرع و اصول عقليه .
چنان كه پيداست تاريخ اين نوع مسائل هم كه مسائلى است عقلى به قبل از اسلام مربوط مىگردد .
5 - 1 - 4 مسائل عقلائى ، مانند حجيت ظهورات ، حجيت خبر ثقه .
اين نوع مسائل هم مسائلى است عقلائى يعنى روش عقلا از قديم الايام بر طبق آنها معمول بوده و شارع مقدس هم اين روش را ردع نكرده ، بلكه أحيانا بالخصوص آن را امضا كرده است ، بنا بر اين در اين باب هم شارع ، حكم تأسيسى ندارد تا تاريخ آن به پس از اسلام مربوط گردد .
6 - 1 - 4 مباحث شرعيه ، كه از آن به ادلهء سمعيه تعبير مىكنند ، مانند اصل براءت شرعى ، اصل احتياط شرعى ، استصحاب . تنها در اين نوع مسائل است كه مىتوان گفت : تاريخ پيدايش آن به پس از ظهور اسلام مربوط مىشود ولى در عين حال بعيد نيست كه حكم شرع در اين باب ، ارشاد به احكام عقلى و يا امضاء احكام عقلائى باشد كه تاريخ پيدايش آن به قبل از ظهور اسلام راجع مىگردد .
7 - 1 - 4 تعارض ادله ، كه از آن به « تعادل و ترجيح » تعبير مىشود .
اصول مباحث اين باب نيز عقلى و يا عقلائى است ، مانند اصل تساقط متعارضين ، جمع عرفى در مواردى كه متعارضين جمع عرفى دارد ، و به ندرت به مسائلى بر غير اين نحو برخورد مىكنيم ، مانند رجوع به مرجحات منصوصه ، در اين صورت اين نوع هم غالبا ريشهء قديمتر از اسلام دارد .
8 - 1 - 4 اجتهاد و تقليد .
اين باب و لو غالبا در كتب اصول مطرح شده است ولى به يقين مسائل آن فرعى است و به علم اصول مربوط نيست .
بنا بر اين ، علم اصول از لحاظ مسائل ، علمى است التقاطى ، قريب به همهء مسائل آن از علوم ديگر اقتباس شده است ، ولى در عين حال نمىتوان گفت : علم اصول علم مستقلى نيست و از قبيل جنگ و كشكول است ، چه دانسته شد كه تمايز علوم به اختلاف اغراض است نه به اختلاف مسائل ، ممكن است دو علم در پاره اى از مسائل اشتراك داشته باشد ، نهايت در اين صورت بايد بر اين مسائل دو غرض مترتب باشد كه به اعتبار هر يك ، علمى تدوين شده است ؛ مسائل علم اصول غالبا از همين قبيل مسائل است ، بر بسيارى از آنها چند غرض مترتب است كه به اعتبار هر يك أحيانا علمى تدوين شده و

312