كه به امر فراموش شده اى در اين زمينه بپردازيم ، مرحوم شيخ كثيرا به دليل عقل و بناء عقلا هم استناد كرده است ، ليكن مقصود او از عقل ، عناوين مسائل فلسفهء نظرى نيست ، بلكه مقصود او أولا حكم عقل عملى است نه نظرى ، ثانيا منظور همان فطرت پاك و زلال انسانى است نه در حجاب تار و كدر عناوين فلسفى . در حقيقت مقصود او از عقل همان بناء عقلا است ليكن با در صد بالا ، به عبارتى ديگر مقصود از عقل ، مقبولات عامّهء منطقى است و مقصود از بناء عقلاء ، مشهورات . اما اتباع ، مخصوصا برخى از آنان ، بيشتر به عناوين مسائل فلسفى و منطقى اشاره كرده‌اند ، از قبيل مبادى اراده ، ارادهء تكوينى و تشريعى ، قاعدهء الواحد لا يصدر الا عن الواحد و بالعكس ، اصالت وجود يا ماهيّت ، حركت قطعيّه و توسطيّه ، الشىء ما لم يجب لا يوجد . به نظر اين جانب روش مرحوم شيخ بهتر ، آسانتر و به حق و صواب نزديكتر است .
امر هشتم به نظر اين جانب كتابهاى مرحوم شيخ مخصوصا كتابهاى رسائل و متاجر ، از بهترين و عميق ترين كتابهايى است كه در علم اصول و فقه نوشته شده است ، مناسب است با انجام چند عمل بر روى متون آنها ، تجديد چاپ شوند . در اين صورت است كه صلاحيّت دارند در حوزه ها و غير حوزه ها هم چنان متن درسى باقى بمانند البته با كارهايى كه بايد روى آنها انجام شود .
بعد از ذكر نمونه هايى از ويژگيهاى علمى شيخ اعظم مناسب است به توضيح يكى از ابتكارات ايشان در علم اصول فقه با عنوان عدم حجّيّت استصحاب در شكّ در مقتضى بپردازم .
اين بحث در چهار قسمت عرضه مىشود : 1 . استصحاب چيست ؟ ، 2 . تفاوت ميان استصحاب مورد بحث با سه قاعدهء ديگر ، 3 . تفاوت ميان شكّ در مقتضى و شكّ در رافع ، 4 . چرا استصحاب در شكّ در مقتضى حجيّت و اعتبار ندارد ؟
قسمت اول استصحاب ، حكم به بقاى حكم يا موضوع حكمى است با علم به حدوث آن ، در بقاى آن شكّ كرده‌ايم . مثلا مىدانيم كه وجوب يا حرمت يا حكمى ديگر ، از طرف شارع براى موضوع كلى جعل شده است ، ولى اكنون نمىدانيم كه آيا هنوز آن حكم مجعول

278