2 . از مدلول اخبار متواتر در مورد « حديث ثقلين » ، مىفهميم كه اگر به كلام ائمه تمسك كنيم هم به كتاب عمل كرده‌ايم و هم به روايات وارده از عترت عليهم السلام ، زيرا ما راهى براى فهم مراد خداوند جز از طريق ائمه نداريم ، آنها هستند كه ناسخ و منسوخ و . . قرآن را مىشناسند .
3 . هر طريقى غير از تمسك به كلام معصومين عليهم السّلام به اختلاف فتوى و دروغ بستن به خداوند منجر مىشود .
4 . هر مسلكى ، غير از اين مسلك ، ظن را معتبر مىشناسند و حال آن كه ثابت كرديم كه ظن در احكام خداوند نفيا و اثباتا ، معتبر نيست .
5 . به موجب ادله عقلى و نقلى ، مصلحت بعث رسل و انزال كتب ، رفع اختلاف و خصومتهاست ، در حالى اگر به ظن عمل كنيم ، مصلحت مزبور از دست مىرود و اختلاف و خصومت به بار مىآيد .
6 . « دقيقهء شريفه » اى كه استرآبادى آن را به عنوان كشفى بزرگ معرفى مىكند بدين مضمون است كه : علم منطق ، علم مصون نگاه داشتن ذهن است از خطا در صورت قضايا نه در مادهء قضايا ، اگر به كلام معصومين عليهم السّلام تمسك كنيم ، از خطا ( در ماده ) هم مصونيم و الا از خطا مصون نيستيم و معلوم است كه عصمت از خطا مطلوب شرع و عقل است . پس اعتماد به دليل ظنى كه احتمال خطا در آن وجود دارد ، جايز نيست ، خواه دليلى ظنى الدلاله باشد يا ظنى المتن يا هر دو .
به نظر مىرسد ، كه ادله اى كه براى انحصار ادله احكام به روايات معصومين عليهم السّلام ذكر كرده است به علت سست بودن آن ، به پاسخگويى نياز ندارد و صرفا به منظور آگاهى از نحوهء استدلال اخباريها ذكر شده است . همين قدر ياد آورى مىكنيم كه ادلهء احكام نزد اكثريت قريب به اتفاق اصوليين چهار دليل است يعنى : قرآن ، سنت ، عقل و اجماع . البته در مورد دو دليل اخير ، بحث بسيارى وجود دارد . در مورد دليل عقل به اختلاف نظر اصوليين با اخباريين عن قريب اشاره خواهد شد و اما در مورد اجماع ، نظر اصوليين شيعه اين است كه اجماع فقها اگر از رأى معصوم كشف كند حجت است و الَّا نفس اجماع حجت نيست .
پنجم : دليل عقل با توجه به آن چه در مباحث قبل به آن اشاره شد ، اخباريين على الاصول عقل را به عنوان يكى از ادله احكام شرع نمىشناسند ، آرى برخى از آنان ، در مواردى به دليل عقل

253