قول به علامه در الاجازة الكبيرة اعتماد كرده است . ولى در اجازه فوق ذكرى از ابن سنان نشده است و بحر العلوم در رجال خود مترجم را از مشايخ سنى شيخ مىشمارد و او نيز به علامه اسناد داده است . بنا بر اين احتمال دارد نام مترجم از اجازهء علامه در چاپ افتاده باشد . ( مستدرك الوسائل ، 3 / 509 ، رجال ، بحر العلوم ، 4 / 100 ، ماضى النجف ، 2 / 479 ) سكرى .
ابو منصور سكرى از مشايخ شيخ طوسى در روايت است . شيخ با عبارات « حدثنا ابو منصور السكرى » و « حدثنا ابو منصور » از مترجم ياد مىكند . برخى از محققين او را از مشايخ سنى يا زيدى شيخ مىشمارند . ولى محدث نورى سنى بودن مترجم را بعيد مىداند و معتقد است رواياتى كه به دو منسوب است اهل سنت آنها را نقل نمىكنند ، اما زيدى بودن او را نفى نمىكند . ( الامالى ، 1 / 313 ، رياض العلماء ، 5 / 257 ، مستدرك الوسائل ، 3 / 509 ، طبقات اعلام الشيعه قرن پنجم ، 12 ) حفار ( 414 ه ) .
هلال بن محمد بن جعفر حفار ، مكنى به ابو الفتح از مشايخ شيخ در روايت شمرده شده است . شيخ در تأليفاتش به تتلمذ خود نزد وى اشاره كرده ، مىنويسد : « قرئ على ابن ابى الفتح هلال بن محمد بن جعفر الحفار و أنا اسمع » [1] ، شيخ از مترجم اجازه نقل روايت نيز دريافت كرده است به طورى كه در ترجمهء اسماعيل بن على بن رزين خزاعى چنين آورده است : « و سمعنا هلال الحفار يروى عنه مسند الرضا عليه السّلام و غيره فسمعنا منه و اجاز لنا باقى رواياته » . سبكى نيز بر نقل حديث شيخ از هلال حفار اشاره مىكند . علامه حفار را از مشايخ سنى شيخ مىشمارد . ولى ديگران او را از رجال شيعه مىدانند . از حفار تأليفاتى مانند المسند و الامالى باقى مانده است .
بنا بر قول خطيب مترجم در تاريخ 322 ه به دنيا آمده و در سال 414 ه از دنيا رفته است . ( الامالى ، 1 / 359 و 385 ، تاريخ بغداد ، 14 / 75 ، رياض العلماء ، 5 / 50 و 236 ، الاجازة ، البحار ، 26 / 28 ، طبقات الشافعية ، 4 / 127 ، الفهرست طوسى ، 36 ) شاگردان شيخ طوسى شيخ طوسى حدود يك چهارم قرن ( 436 - 460 ه ) زعامت مطلق اماميه و حوزهء علميه بزرگ شيعه را بر عهده داشت و طبيعة شاگردان زيادى در پاى درس ايشان حاضر

[1] . در دلالت اين جمله بر مدّعا تأمّل است مگر اين كه كلمهء ابن زائد باشد .

214