مىشدند . بنا بر نقل منابع حدود سيصد نفر شاگرد از مذاهب مختلف اسلامى از دروس استاد بهره مىبردند [1] كه در اين مختصر ذكر همهء آنها ميسر نيست لذا به معرفى بعضى از آنها اكتفا مىشود :
نسفى . [2] آدم بن يونس بن ابى المهاجر نسفى از شاگردان شيخ طوسى است كه همه تأليفات خود را در محضر استاد قرائت كرده است . ( منتهى المقال ، ابو على ، 17 ، مقابس الأنوار ، كاظمى ، 5 ، طبقات اعلام الشيعه قرن پنجم ، 95 ، رجال ، بحر العلوم ، 4 / 67 ) خزاعى ( 480 ه ) .
احمد بن حسين بن احمد نيشابورى ، مكنى به ابو بكر ، از سيد رضى و سيد مرتضى و شيخ طوسى نقل روايت مىكرده و جزء شاگردان ايشان بوده است . از خزاعى تأليفاتى چون الامالى فى الاخبار و عيون الاحاديث به جاى مانده است و بنا بر قول بغدادى در سال 480 ه از دنيا رفته است . ( رياض العلماء ، 2 / 268 ، أمل الآمل ، ق 2 / 11 ، هدية العارفين ، بغدادى ، 1 / 80 ، اعيان الشيعه ، 9 : جزء 8 / 57 ، طبقات اعلام الشيعه قرن پنجم ، 14 ) ابن بابويه .
اسحاق بن محمد بن حسن بن حسين بن بابويه قمى ، مكنى به ابو طالب همهء تصانيف خود را در حضور شيخ قرائت كرده است . از مترجم و برادرش روايات و مطولات و مختصراتى در باب اعتقادات به زبان فارسى و عربى باقى مانده است .
( المقابس ، 5 ، أمل الآمل ، ق 2 / 32 ، رجال ، بحر العلوم ، 4 / 67 ، تنقيح المقال ، 1 / 123 ) ابن بابويه . ( 500 ه ) . اسماعيل بن محمد بن حسن بن حسين بن بابويه قمى ، مكنى به ابو ابراهيم ، همهء تأليفات خود را به همراه برادرش در حضور شيخ قرائت كرده‌اند .
بحر العلوم تاريخ وفات او را هيجدهم صفر سال 500 ه ذكر كرده است . ( تنقيح المقال ، 1 / 127 ذيل 769 ، المقابس ، 5 ، رجال ، بحر العلوم ، 4 / 67 ، طبقات اعلام الشيعه قرن پنجم ، 33 ، مقدمه رجال طوسى ، 44 ) اسدى .
بركة بن محمد بن بركة اسدى ، مكنى به ابو الخير از شاگردان شيخ طوسى است .

[1] . سفينة البحار ، 2 / 97 ، الفوائد الرضوية ، قمى ، 472 ، الكنى و الالقاب ، 2 / 363 ، ريحانة الادب ، مدرس ، 2 / 400 ، دائرة المعارف الإسلامية ، 15 / 376 .
[2] . منسوب است به شهر نسف از شهرهاى ما وراء النهر . به اين شهر نخشب هم گفته مىشود و علماى بزرگى در علوم مختلف بدان منسوبند . ( رك . اللباب ، ابن اثير ، 3 / 223 ، معجم البلدان ، حموى ، 4 / 781 ، اعيان الشيعه ، امين 5 / 9 ، آثار البلاد ، قزوينى ، 466 )

215