هر گاه خداوند يا پيغمبر اسمى را از معناى لغوى به معناى شرعى نقل كرده باشند واجب است تنها مخاطب را از اين نقل آگاه سازند نه ديگران را و لذا بر خداوند واجب نيست كه مراد خود را از كتب سالفه براى ما بيان دارد . [1] در فصل پنجم شيخ آن قسمت از صفات خداوند يا معصومين را كه در فهم مراد آنان از خطاب ، دخيل است از قبيل علم به اين كه خطاب از خداوند است و خطاب خداوند جائز نيست لغو و بى فائده باشد و . . ذكر كرده است . ولى چون اين بحث ، كلامى محض است از تفصيل و تطويل آن خوددارى مىنماييم . [2] در فصل ششم وجهى را كه خطاب خداوند بايد بر آن حمل گردد ذكر كرده و به طور خلاصه فرموده است :
اگر خطاب داراى ظهور باشد ناگزير بايد خطاب را بر آن ظهور حمل كرد مگر اين كه دليلى بر خلاف ظاهر دلالت كند كه لا محاله بايد بر طبق آن دليل عمل شود .
بنا بر اين هر گاه دليل خاصى وارد شود : اگر دليلى دلالت كند بر اين كه از دليل خاص چيز ديگرى اراده شده است ، واجب است دليل خاص بر مدلول اين دليل حمل گردد و اگر دليل تنها بر اين دلالت كند كه خاص اراده نشده است ملاحظه مىشود : اگر دليل خاص بر بيش از يك معناى عنائى قابل حمل نباشد واجب است بر خصوص آن معنى حمل شود ، و اگر بر معناى عنائى متعدد قابل حمل باشد بايد توقف كرد و نمىتوان خاص را بر بعض ، يا همهء آن معانى حمل كرد ، زيرا چه بسا يك وجه خاص اراده شده ، ليكن به علت جواز تأخير بيان تا وقت حاجت ، بيان به تأخير افتاده است آرى اگر حتّى وقت حاجت نيز مراد بيان نشد واجب است خاص بر همهء وجوه حمل گردد ، زيرا حمل بر بعضى از حمل بر بعض ديگر اولى نيست و اگر دليل بر وجه خاصى دلالت كند واجب است دليل خاص بر همان وجه خاص حمل گردد و نمىتوان آن را بر همهء وجوه حمل نمود زيرا دليل خاص مانند دليل عام و يا ظاهر ديگر در بقيه ظهور ندارد تا بتوان آن را بر همه حمل نمود و اگر دليل بر اين دلالت كند كه از دليل خاص هم خاص اراده شده و هم چيز ديگر بايد يقين كرد كه از دليل خاص همان اراده شده است و چيز ديگر به دليل ديگرى اراده شده است ، مانند آيهء شريفهء * ( « يا أَيُّهَا النَّبِيُّ إِذا طَلَّقْتُمُ النِّساءَ . . » ) * كه خود پيغمبر صلَّى الله عليه و آله از لفظ آيه اراده شده و ديگران به دليلى ديگر .

[1] . همان ، 11 - 17 .
[2] همان ، 17 - 19 .

201