( بيست و هشتم ) همه مدنى است در حالى كه عدد آياتش 137 آيه است ولى جزء « تبارك » ( بيست و نهم ) مكَّى است و عدد آياتش 431 آيه است و يا جزء « عمّ » ( سىام ) مكَّى است و عدد آياتش 570 آيه است و يا سورهء أنفال و شعراء هر دو نصف يك جزء از قرآن هستند ، ليكن اولى كه مدنى است 75 آيه دارد و دومى كه مكَّى است 227 آيه دارد .
2 . در آيات مدنى غالبا ( به جز 7 مورد ) به مردم با عبارت * ( « يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا » ) * خطاب شده ولى در آيات مكَّى غالبا با عبارت * ( « يا أَيُّهَا النَّاسُ » ) * خطاب شده است .
3 . آيات مكَّى غالبا در مقام بيان اين گونه امور است : اصول دين و خصوصيّات آن ، نعمتها و كيفرهاى خداوند ، تشويق به اخلاق نيك ، ضرب المثل به آن چه بر سر امم گذشته در اثر مخالفت با انبيا آمده است و اگر أحيانا در مقام بيان احكام باشد غالبا به طريق اجمال است نه تفصيل ، بر خلاف آيات مدنى كه در صورت بيان احكام غالبا به نحو تفصيل است .
اقسام موضوعات آيات و تنوع تعابير آنها 7 - 1 - 1 هدف قرآن به طور كلى بيان سه دسته از امور است : اصول ، فروع ، اخلاق ، فروع و احكام اسلامى خود بر سه اصل استوار است : عدم حرج ، تقليل تكاليف و تدريج . قرآن در بيان مطالب تنوّع دارد . مثلا طلب فعل را گاهى به مادهء امر ذكر مىكند ، مانند * ( « إِنَّ الله يَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَ . . » ) * [1] و گاهى به صورت خبر به مكتوب بودن فعل ، مانند * ( « كُتِبَ عَلَيْكُمُ الْقِصاصُ » ) * [2] و يا بر عهدهء همه يا دسته اى از مردم بودن ، مانند * ( « وَلِلَّه عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَيْتِ . . » ) * [3] و * ( « عَلَى الْمَوْلُودِ لَه رِزْقُهُنَّ وَكِسْوَتُهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ . . » ) * [4] و يا إخبار به وقوع فعل ، مانند * ( « وَالْمُطَلَّقاتُ يَتَرَبَّصْنَ بِأَنْفُسِهِنَّ ثَلاثَةَ قُرُوءٍ . . » ) * [5] و يا به امر حاضر يا غايب ، مانند * ( « حافِظُوا عَلَى الصَّلَواتِ وَالصَّلاةِ الْوُسْطى . . » ) * [6] و * ( « ثُمَّ لْيَقْضُوا تَفَثَهُمْ وَلْيُوفُوا نُذُورَهُمْ وَلْيَطَّوَّفُوا بِالْبَيْتِ الْعَتِيقِ » ) * [7] و يا با تعبير به فرض ، مانند * ( « قَدْ عَلِمْنا ما فَرَضْنا عَلَيْهِمْ فِي أَزْواجِهِمْ . . » ) * [8] و يا به طريق جملهء شرطيه ، مانند * ( « فَإِنْ أُحْصِرْتُمْ فَمَا اسْتَيْسَرَ مِنَ الْهَدْيِ . . » ) * [9] و يا خبر از خير بودن مانند * ( « وَيَسْئَلُونَكَ عَنِ الْيَتامى قُلْ إِصْلاحٌ لَهُمْ خَيْرٌ . . » ) * [10] و يا ذكر فعل مقرون به وعد ، مانند

[1] . نحل ، 90 .
[2] بقره ، 178 .
[3] آل عمران ، 97 .
[4] . بقره ، 233 .
[5] بقره ، 228 .
[6] بقره ، 238 .
[7] حج ، 29 .
[8] . احزاب ، 50 .
[9] بقره ، 196 .
[10] بقره ، 220 .

20