در فقه از جمله آثار گرانبهاى او سه كتاب نفيس نهايه ، مبسوط ، خلاف است .
نهايه در مجرد فقه و فتاوى ، [1] مبسوط در فقه وسيع استدلالى [2] و خلاف در فقه مقارن . [3] پيش از شيخ ، دانشمندان بزرگ شيعه چون مفيد و سيد مرتضى و ديگران ، كتب نفيسى در اين زمينه ها تأليف كرده‌اند ، ولى به طور قطع در جامعيت و كمال و قوت استدلال همپايهء كتابهاى شيخ نيست .
پس از آن بزرگوار به يقين اين علم راه كمال پيموده ، ليكن بدون شك از مهمترين منابع اصلى آن ، آثار شيخ بوده است .
آن چه موجب اعجاب اين جانب است اين است كه از زمان تصنيف كتاب شريف خلاف تا كنون - يعنى حدود ده قرن - هنوز بر حسب ظاهر كتابى در فقه مقارن نوشته نشده است كه حاوى تمام مزاياى كتاب خلاف باشد ، يعنى بين ايجاز ، حسن اسلوب ، زيبايى و سلامت تعبير ، استدلال ، و بالاخره ذكر اقوال همهء مذاهب اسلامى جمع كرده باشد .
در اصول فقه مهمترين اثر شيخ كتاب عدة الاصول است كه از امهات منابع اصول فقه شيعه ، و دومين اثر مبسوط و كاملى است كه دانشمندى شيعى آن را به وجود آورده است . [4]

[1] . اين كتاب با ترجمهء فارسى آن به كوشش آقاى محمّد تقى دانشپژوه به طور معرب و مشكول در سال 1342 - 1343 ه ش در چاپخانهء دانشگاه تهران تجديد چاپ شده است .
[2] . اين كتاب در سال 1270 ه در ايران چاپ شده است .
[3] . اين كتاب براى اولين بار در تهران در سال 1370 ه به دستور مرحوم آية اللَّه بروجردى با حواشى خود آن مرحوم به چاپ رسيد . پس از آن دو بار ديگر در سه و دو جلد ، حروفى چاپ شد . در سال 1344 ه ش قسمتى از آن يعنى از آغاز كتاب البيوع تا پايان كتاب قسمة الصدقات ، به هزينهء سازمان برنامه و كوشش دانشكدهء الهيات و معارف اسلامى دانشگاه تهران ، در چاپخانهء حيدرى با تصحيحات و تعليقاتى به چاپ رسيده است . تصحيح نيمهء دوم اين قسمت و تعليقات آن با كمك خود اين جانب انجام شده است . اخيرا با تحقيق و تعليق محققانهء آقايان : سيد جواد شهرستانى ، سيد على خراسانى ، و محمّد طه نجف در چندين مجلد از سوى انتشارات جامعه مدرسين حوزهء علميه قم در حال انتشار است كه تا كنون پنج مجلد آن از چاپ خارج شده است .
[4] . اين كتاب به طور قطع پس از الذريعة إلى اصول الشريعة تصنيف استاد شيخ يعنى علم الهدى ، سيد مرتضى ، تصنيف شده است . اين كتاب تا كنون دو بار چاپ شده است : يكى در سال 1312 ه در بمبئى ، ديگر در سال 1314 ه با حاشيهء مولى خليل قزوينى ( 1089 ه ) در تهران .

186