آيات مكى و مدنى 3 - 1 - 1 قرآن داراى 114 سوره است كه تعدادى از آنها مكَّى و دسته اى مدنى و برخى مورد اختلاف است و نيز در اين كه به كدام نوع از آيات مكَّى گفته مىشود و به كدام مدنى اختلاف نظر وجود دارد :
گروهى به آياتى كه در مكه نازل شده است مكَّى گويند اگر چه اين نزول پس از هجرت رسول اكرم صلَّى الله عليه و آله به مدينه باشد ، و مدنى به آياتى گويند كه در مدينه نازل شده باشد . با اين دسته بندى آياتى كه در سفرها نازل شده است بايد نه مكَّى ناميده شود و نه مدنى . بعضى ديگر ، مكَّى به آياتى گويند كه خطاب به اهل مكه است و مدنى خطاب به اهل مدينه .
مشهورترين اقوال اين است كه آيات نازل شده قبل از هجرت مكَّى است اگر چه در غير شهر مكه نازل شده باشد و مدنى آياتى است كه بعد از هجرت نازل شده است و لو در سال فتح مكه و يا در سال حجة الوداع و يا در سفرى از سفرها ، بنا بر اين آياتى كه در سفر هجرت پيش از ورود به مدينه نازل شده است هم مكَّى است . [1] تعداد سوره هاى مكى و مدنى قرآن 4 - 1 - 1 در مورد تعداد سوره هاى مكَّى و مدنى اختلاف است :
ابن سعد در طبقات از ابن عباس نقل مىكند كه از أبيّ بن كعب شنيده است كه 27 سوره در مدينه نازل شده است و بقيه در مكه . [2] يعقوبى از ابن عباس روايت كرده كه سوره هاى مكَّى 82 و سوره هاى مدنى 32 سوره است . [3] سيوطى در اتقان از ابو الحسن حصّار در كتاب ناسخ و منسوخ اشعارى را نقل كرده است كه در آن اشعار 20 سوره به اتفاق مدنى محسوب شده و 12 سوره مورد اختلاف و بقيه سوره ها ( 82 ) مكَّى به حساب آمده است . [4] زركشى در برهان 85 سوره را مكَّى و بقيه را مدنى شمرده است . [5] از جمله سوره هاى مكَّى اين سوره هاست : اقرأ ، ن ، مزّمل ، مدّثر ، تبّت ، اذا الشّمس كوّرت ، سبّح اسم ربّك الاعلى ، و اللَّيل ، و الفجر ، و الضّحى ، أ لم نشرح ، و العصر ،

[1] الاتقان ، 1 / 8 ، نوع اول .
[2] همان ، 1 / 9 .
[3] ادوار فقه ، 1 / 372 .
[4] الاتقان : 1 / 11 .
[5] البرهان : 1 / 193 - 194 .

18