3 . الشافي فى الامامة :
اين كتاب را سيد در نقد كتاب المغنى من الحجاج ، تأليف دانشمند معتزلى معاصر خود قاضى عبد الجبار تأليف كرده ، و به سال 1301 ه در دو مجلد در ايران چاپ سنگى شده است .
نقص اين كتاب - چنان كه خود در مقدمه تصريح كرده - اين است كه سيد به جهت اختصار تنها اوائل كلام صاحب المغنى را ذكر كرده و نسبت به بقيه بر اصل كه در آن روزها در دست مردم بوده حواله داده است و چون در اثناء تأليف متوجه اين عيب شده و در صدد جبران آن بر آمده است نسبت به مقدار باقى توانسته است جبران كند ولى نسبت به گذشته چون اصل از دست او خارج و بين مردم منتشر شده و جمع آن غير ممكن بوده نتوانسته است در آن تجديد نظر كند .
شيخ طوسى در تلخيص اين كتاب تلخيص الشافي و ابو الحسين بصرى در نقض بر آن نقض الشافي و ابو يعلى سلار بن عبد العزيز در نقض بر اين نقض النقض على النقض [1] را تأليف نموده‌اند و همه در حال حيات مرتضى بوده است .
اين كتاب بهترين وسيله براى دريافت عمق انديشهء امامى در بارهء مذهب است ، و در اين باب جز اين كتاب نمىتواند - چنان كه شايسته است - رهنمون طالبان حقيقت باشد . در اين كتاب فرق بين زيديه و اماميه در امامت [2] ، و همچنين فرق بين معتزله و اماميه [3] ، و تكذيب اتهامات بر شيعه در باب اعتقاد به زيادتى علم امام بر پيغمبر ، و اعتقاد به اين كه اگر امام نباشد آسمانها بر پا نيست [4] و اين كه معارف همه ضرورى است ، [5] و رأى اماميه در باب بداء [6] ، و فرق بين اجماع نزد اماميه و ديگران [7] ، و عدم وجوب علم امام به بواطنى كه آگاهى بر آن واجب نيست [8] ، و مطالب ديگر مطالعه مىشود .
سيد مرتضى در اين كتاب به رساله اى كه در باب شبهه اى بر حديث « أنت منى بمنزلة هارون من موسى » تأليف كرده [9] و همچنين به سخنى كه در باب وعيد در پاسخ از پرسشهاى اهل موصل بيان كرده [10] اشاره كرده است و نيز اشاره

[1] . ادب المرتضى ، 136 به نقل از رياض العلماء مخطوط ، 279 .
[2] ج 1 ، ص 2 .
[3] . ج 1 ، ص 2 به بعد .
[4] ج 1 ، ص 3 .
[5] ج 1 ، ص 12 .
[6] . ج 1 ، ص 13 .
[7] ج 1 ، ص 15 و 42 به بعد .
[8] . ج 1 ، ص 72 به بعد .
[9] . ادب المرتضى ، 137 به نقل از شافى ، 1 / 76 .
[10] ادب المرتضى ، 137 به نقل از شافى ، 1 / 76 ، 188 .

161