اغلب ايام عمر را در گردش بسر مىبرده ، ولى قسمت مهم در قاهره اقامت داشته است . [1] او داراى تأليفاتى است كه از جمله : التعجب من اغلاط العامة فى مسألة الامامة [2] و كتاب النوادر و كنز الفوائد و الاستظهار فى النص على الائمة الاطهار و معونة الفارض فى استخراج سهام الفرائض را بايد نام برد . در كتب اماميه از نظرات او بسيار نقل شده است . [3] ابو عبد الله جعفر بن محمّد الدوريستى [4] كه از طريق قرائت روايت بر مفيد و مرتضى شاگردى آنان نموده است . [5] او داراى كتبى است كه از جملهء آنهاست : كتاب الكفاية فى العبادات و كتاب الاعتقادات و كتاب الرد على الزيدية . [6] يعقوب بن ابراهيم الفقيه البيهقى كه ديوان سيد را به اجازهء او در سال 404 روايت كرده است . [7] سيد مرتضى شاگردان بسيار ديگرى نيز داشته كه برخى از آنان را صاحب ادب المرتضى در پاورقى ص 120 كتاب خود ذكر كرده است .
آثار علمى و ادبى سيد مرتضى .
براى سيد مرتضى حدود هشتاد اثر علمى و ادبى ذكر شده كه در اين مقدمه بر آن چه صاحب ادب المرتضى ذكر كرده اقتصار مىشود :
1 . الانتصار :
كتابى است در فقه متضمن احكامى كه قطعا و يا ظنا اماميه در آنها منفردند . اين كتاب دو مرتبه در ايران چاپ سنگى شده است : يكى در سال 1275 در ضمن الجوامع الفقهية و ديگرى در سال 1315 به طور جداگانه . اين كتاب بر بيش از 319 مسألهء فقهى مشتمل است و هم از نظر تاريخى و هم از نظر علمى حائز كمال

[1] . تاريخ يافعى ، حوادث 399 ، روضات الجنات ، 552 و كتب ديگر .
[2] . اين نام به اين صورت از كتاب ريحانة الادب ، 3 / 352 گرفته شده است ، ولى در كتاب ادب المرتضى ، ص 119 التعجب من الامامة فى اغلاط العامة ضبط شده است .
[3] . رك . تاريخ يافعى ، حوادث 399 و روضات الجنات ، 552 ، و مقدمه بحار الأنوار و ريحانة الادب ، 3 / 352 و كتب ديگر .
[4] . چنان كه در معجم البلدان مذكور است از قراء رى ، و عبد اللَّه بن جعفر بن محمّد بن موسى بن جعفر ابو محمّد الدوريستى به آن منسوب است .
[5] . در روايات با واسطه راوى بايد داراى مستندى باشد كه به استناد آن بتواند روايت را از راوى قبل از خود نقل كند و مستند يكى از چند چيز مىتواند باشد : 1 . شنيدن روايت از خود راوى ، 2 . خواندن روايت بر او ، 3 . اجازهء روايت كتاب او از او ، و مقصود از عبارت متن قسم دوم است .
[6] روضات الجنات ، 144 .
[7] . ادب المرتضى ، 120 به نقل از مقدمهء ديوان مرتضى مخطوط .

159