اصولى تطبيق داد و طريق اجتهاد مصطلح را رايج كرد و ابن جنيد اين راه را ادامه داد .
در اصطلاح فقها اين دو فقيه قديمين ناميده مىشوند . از فتاواى نادر ابن ابى عقيل عدم تنجّس آب قليل به مجرد ملاقات نجس و وجوب اذان و اقامه در نماز صبح و شام است .
كتاب المتمسك بحبل آل الرسول در فقه منسوب به اوست و قسمتهايى از آن در مآخذ فقهى متأخّر مانند سرائر ( ص 102 و 398 ) ابن ادريس و مختلف علامه در موارد بسيار نقل شده است . ( ريحانة الادب ، 5 / 234 ؛ روضات الجنات ، 168 ؛ هدية الاحباب ، 46 ؛ طبقات اعلام الشيعه : نوابغ الرواة فى رابعة المئات ، 95 ؛ خلاصة تهذيب الكمال ، 367 ) ابن جنيد إسكافى ( 381 ه ) .
محمّد بن احمد بن جنيد ، معروف به إسكافى و ابن جنيد ، از اعاظم فقهاى متقدم شيعه و از مشايخ شيخ مفيد و ابن عبدون و مشايخ مشايخ نجاشى و شيخ طوسى بوده است . وى و ابن ابى عقيل نخستين فقيهانى بودند كه باب اجتهاد را گشودند . از ويژگيهاى ابن جنيد اين بود كه قياس را حجت مىدانست و به همين جهت به نظر مخالف او در احكام فقهى بين فقها اهميتى داده نمىشود . آثار او در فقه و اصول و غير آنها حدود چهل اثر است كه به برخى از آنها اشاره مىشود :
1 . احكام الأرش ؛ 2 . الاحمدى فى الفقه المحمدي ؛ 3 . الارتياع فى تحريم الفقاع ؛ 4 . الاستنفار إلى الجهاد ؛ 5 . الإفهام لأصول الاحكام ؛ 6 . تبصرة العارف و نقد الزائف در فقه ؛ 7 . تهذيب الشيعة لأحكام الشريعة ؛ 8 . استخراج المراد من مختلف الخطاب ؛ 9 . اشكال جملة المواريث ، 10 . ألفي مسألة . ( ريحانة الادب ؛ 1 / 70 ؛ هدية الاحباب ؛ 98 ؛ روضات الجنات ؛ 560 ؛ طبقات اعلام الشيعة ، 235 ؛ الاعلام ، 5 / 312 ؛ الفهرست طوسى ، 134 ؛ رجال نجاشى ، 273 ؛ الذريعة 1 / 299 ) ابن قولويه ( 369 ه ) .
شيخ جعفر بن محمّد ، ابو القاسم ، معروف به ابن قولويه ، از مشاهير فقهاى اماميه و اكابر مشايخ محدثين شيعه در قرن چهارم بود و از كشى و كلينى روايت كرده و شيخ مفيد و ديگران از وى روايت كرده‌اند . از تأليفات اوست :
تاريخ الشهور و الحوادث ، الجمعة و الجماعات ، الشهادات ، القضاء و ادب الحكام ، كامل الزيارات و غيره . ( ريحانة الادب ، 6 / 121 ؛ نامه دانشوران ، 1 / 470 ؛ روضات الجنات ، 143 ؛ رجال طوسى ، 458 ؛ رجال نجاشى ، 95 ؛ أمل الآمل ، ق 2 / 55 ؛ منتهى المقال ، 79 ؛ الكنى و الالقاب ، 1 / 385 )

142