بار ديگر بازگشت و بتدريج تكامل يافت .
امتياز دوم .
در اين دوره نظم و ترتيب بيشترى براى كتب فقهى به وجود آمد .
مراجعه به كتب فقهى محقق و علامه از جمله : شرايع ، تحرير ، ارشاد ، قواعد ، منتهى و لمعه و مقايسهء آنها با كتاب مبسوط و غيره اين واقعيت را آشكار مىسازد .
امتياز سوم .
در اين دوره علاوه بر پيشرفت فقه مقارن ، چنان كه اثر آن در كتاب تذكرة الفقهاى علَّامه با مقايسهء آن با خلاف شيخ طوسى هويداست ، كتبى هم در مورد اختلاف شيعه ، مانند مختلف علَّامه حلَّى نگاشته شد . شايد بتوان گفت مفتاح الكرامة سيد جواد عاملى مصداق تكامل يافته تر اين قبيل كتب است . علت پيدايش اين نوع كتب اين بود كه دانشمندان شيعه در اثر دور شدن از عصر معصومين عليهم السّلام و اختلافاتى كه در سند و دلالت روايات به آن بر خورد مىكردند و مسائل مستحدثى كه احيانا پيدا مىشد به اختلافاتى در زمينهء مسائل فقهى مبتلا مىشدند كه بتدريج گسترش مىيافت ، در اين صورت طبيعى است كه دانشمندانى به تأليفاتى در اين زمينه مبادرت كنند .
امتياز چهارم .
بدون شك تحقيقات فقهى در اين عصر دقيقتر و عميقتر و پردامنه تر مىشد . ملاحظهء كتب مذكور و كتب ديگر دانشمندان مانند شرح لمعه ، مسالك ، ذخيره ، تذكره ، جامع المقاصد و شرح ارشاد اردبيلى براى اثبات اين مدعا كافى است .
امتياز پنجم .
در اين دوره به دليل ميدان گستردهء فعاليت علمى ، دانشمندان بزرگ و پرتلاش ظاهر شدند كه ميزان كار برخى از آنان واقعا فوق العاده و تحسين برانگيز است . علامه حلى از آن زمره است . در اينجا به معرفى برخى از فقها مانند ابن ادريس حلى ، محقق حلى ، علامه حلى ، فخر المحققين و احمد بن فهد و بعض ديگر مىپردازيم .
فقهاى دورهء ششم 3 - 6 - 3 در اين دوره دانشمندان بزرگى پا به عرصهء فقه نهادند و با نيروى قوى استنباط و انديشهء عميق فقهى خود آثار تقليد را محو كردند و به احياى مجدد اجتهاد همت گماردند .
سر سلسلهء اين بزرگان ابن ادريس حلى بود .
ابن ادريس حلى ( 598 ه ) .
محمد بن احمد يا محمد بن منصور بن احمد بن ادريس حلَّى عجلى ، ملقب به فخر الدين و معروف به ابن ادريس از فقهاى بزرگ شيعه است .

228