است كه بيشتر از مورخان مانند طبرى و مسعودى از آثار او استفاده كرده و كتابهاى او مأخذ مهم مورخان بوده است . و آگاهيش در حوادث و وقايع شرق مانند خراسان و ما وراء النهر از مورخان ديگر بيشتر بوده است .
ابن النديم در كتاب الفهرست از احمد بن حارث الخزاز ( متوفى 258 ) صاحب مدائنى نقل كند كه علما گفته‌اند : ابو مخنف به اخبار عراق و فتوح آن و مدائنى به رويدادها و وقايع خراسان و واقدى به حوادث حجاز و سيرهء پيامبر آگاهى وسيع داشته و هر يك از اين سه تن در آن قسمت كه ذكر شد علم و آگاهيش از دو نفر ديگر بيشتر بوده . و ليكن در فتوح شام هر سه تن اطلاعشان به مانند هم بوده و هيچ يك را بر ديگرى مزيت و برترى نبوده است [1] .
پس بىشك و ترديد مىتوان ادعا كرد كه نرشخى بيشتر وقايع مربوط به حملهء اعراب و فتوحاتى كه در خراسان و ما وراء النهر نموده‌اند از كتب و آثار مدائنى اخذ كرده است .
و باز از جمله كتبى كه نامش در اين تاريخ ذكر شده فصل الخطابست ( در بعضى از نسخ فضل الخطاب آمده ) كه محمد بن طالوت همدانى روايتى از آن نموده است .
فصل الخطاب نام كتابهاى چنديست كه بيشتر آنها در كتاب كشف الظنون حاج خليفه و ايضاح المكنون فى الذيل على كشف الظنون اسماعيل پاشا ياد شده و از همه مشهورتر فصل الخطاب بوصل الاحباب محمد بن محمد الشهير به خواجه پارسا ( متوفى 822 ) است كه از مآخذ خواند مير صاحب تاريخ حبيب السير بوده است ، ولى هيچ يك از اين كتابها كه بنام فصل الخطاب ناميده شده نمىتواند مأخذ از براى نرشخى باشد . و چون محمد بن طالوت شناخته نشد و زمانش هم معلوم نگرديد گمان آنست كه روايت آن را قباوى بر اصل كتاب افزوده باشد ، در هر حال مسلم آنست كه نرشخى از آن استفاده نكرده است .
نرشخى در فصلى كه در تقسيم خانه هاى بخارا ميان عرب و عجم در زمان امارت قتيبه ذكر كرده از شخصى به نام حاتم الفقيه ( ص 72 ) ياد نموده است . نام اين شخص نيز در جائى به نظر نرسيد و ناشناخته باقى ماند و چون زمانش و معاصر بودنش

[1] - الفهرست ص 153 و 137

مقدمه 20