الأشعرى نامه به عمر خطاب نوشته بود و مخاطبت كرده : لعبد الله عمر امير المؤمنين . . . از آن [ پس ] او را « امير المؤمنين » خواندند و پيش از آن او را « خليفت خليفت پيغامبر » گفتندى . [1] 3 - و اندر تاريخ احمد بن يعقوب هم بنهاوند گويد . . . . اما در تاريخ جرير چنين است . [2] مؤلف نه تنها در دو مورد نام يعقوبى را بمسامحه « احمد بن يعقوب » گفته ، بلكه در نام طبرى هم كه « محمد بن جرير » است ، بخطا « جرير » گفته است .
تاريخ تأليف تاريخ يعقوبى بدرستى معلوم نيست و در جايى نديدم كه كسى در اين باره نظرى قاطع و صريح و مستدل داده باشد ، برخى باستناد آنكه موضوع آن تا سال 258 است ، ظاهراٌ تأليف آن را مقدم بر البلدان كه در سال 278 تأليف يافته است ، مىدانند . اما اشكال هوتسما كه شايد اين تاريخ ، كامل بدست ما نرسيده باشد وارد است ، علاوه ممكن است كه تأليف كتاب در مغرب بوده اما مؤلف ، حوادث تاريخى را تا همان حدود سالهاى 259 - 260 كه خود در مشرق زمين بوده و مىتوانسته است از حوادث معاصر اطلاع صحيح داشته باشد ، نوشته‌اند . چنان كه در كتاب البلدان در ذكر واليان خراسان نيز سخن را به رسيدن يعقوب بن ليث صفار در شوال سال 259 به نيشابور ، و گرفتن و در بند كردن محمد بن طاهر و ديگر افراد خاندانش ، و بردنشان به قلعهء بم كرمان و انقراض دولت طاهريان ، بپايان برده و ديگر از واليان خراسان از آن تاريخ تا سال 278 چيزى ننوشته است . [3] در كتاب دائرة المعارف اسلامى [4] نيز مىنويسد : چنان به نظر مىرسد كه « تاريخ عالم »

[1] - ر . ك . مجمل التواريخ و القصص ص 271 . تاريخ يعقوبى ج 2 ص 150 .
[2] - ر . ك . مجمل التواريخ و القصص ص 278 . تاريخ يعقوبى ج 2 ص 156 .
[3] - ر . ك . البلدان چاپ نجف ص 60 - 72
[4] - ج 4 ص 1152 .

مقدمهء مترجم 26