هند و مصر در سالهاى 891 - 892 م . ( 278 - 279 ه‌ . ) در مصر بوده است . [1] الفدا اسماعيل بن على حموى مورخ وجغرافى دان مشهور قرن هشتم متوفى بسال 732 ه‌ . در كتاب تقويم البلدان [2] مىنويسد : احمد بن ابى يعقوب گفته است : ارمنستان بر سه قسم است . و آنگاه سه قسمت را از وى نقل مىكند و شايد از قسمت افتادهء همين كتاب نقل شده باشد .
ابن فقيه [3] نيز در « مختصر البلدان » مىنويسد : احمد بن واضح اصفهانى ذكر كرده است كه مدتى طولانى در ارمنستان اقامت داشته و براى عده‌اى از ملوك و كارگزاران آن كتابت مىكرده است . آنگاه شرح مفصلى راجع به ارمنستان از وى نقل مىكند كه نيز محتمل است از افتادهء همين كتاب نقل كرده باشد .
قسمت مربوط به مغرب از اين كتاب [4] در سال 1860 م . بهمت دخويه خاورشناس هلندى ( 1836 - 1909 م ) بچاپ رسيد و اين اول اثرى بود كه از يعقوبى در دنيا منتشر شد . دخويه ملاحظاتى بر آن نگاشت كه در آنها اهميت مؤلف را نشان داد و گفت : يعقوبى جغرافيايى از قديم ترين زمان نوشته است .
تمام كتاب در سال 1861 م . بهمت جوينبول مستشرق هلندى بچاپ رسيد و انتشار يافت .
بار ديگر در سال 1891 نيز بهمت دخويه در ليدن بچاپ رسيد .
هوتسما مىنويسد : نسخهء جغرافياى يعقوبى كه مدتها ناشناخته مانده بود ، بواسطهء فرن Frahn و رينو reinaud ودرن Dorn معرفى گرديد ، ليكن مهمترين

[1] - دائرة المعارف اسلامى ج 4 ص 1152 . مدخل سارتن ج 1 ص 607 ، مقدمهء هوتسما نقل از دخويه
[2] - چاپ پاريس 1840 م . ص 387 .
[3] - ر . ك . فهرست 219 .
[4] - از ص 100 س 12 تا پايان ص 117 چاپ نجف .

مقدمهء مترجم 23