خريدة العجائب [1] مىنويسد : احمد بن ابى يعقوب حكايت كرده است كه در بصره هفت هزار مسجد بود . [2] 7 - كتاب « ملوك الروم » كه يعقوبى آن را در ارمنستان و پيش از سال 260 تأليف كرده است . [3] ب - قسمتى كه از حوادث يازده قرن گذشته بر كنار مانده و بدست ما رسيده است :
8 - البلدان كه به همين نام معروف شده و ياقوت آن را بنام « اسماء البلدان » ذكر كرده ، ولى بر حسب آنچه خود مؤلف در مقدمهء كتاب [4] مىگويد : « فجعلنا هذا الكتاب مختصراً لأخبار البلدان » نام درست آن « مختصر اخبار البلدان » بوده است .
اين كتاب ، كامل بدست ما نرسيده و قسمت مهمى از آن مربوط به بصره و عربستان مركزى و هند و چين و بيزانس [5] و ارمنستان و عواصم از ميان رفته است . [6] جاى قسمتهاى افتاده در چاپ ص 85 از اول سطر 6 ببعد است .
جرجى زيدان مىنويسد : البلدان يعقوبى قديميترين كتاب جغرافى عربى است كه بدست ما رسيده است . [7] كتاب البلدان پر است از جزئيات اقتصادى و وضع جغرافيايى و مؤلف آن را از طريق جهان گردى و تحقيق از سياحان و استفاده از آثار ديگران جمع آورى كرده است ، توجه وى بيشتر بمطالب آمارى و وضع جغرافيايى است ، فواصل را اجمالى و به صورت روزهاى فاصله ميان نقاط مختلف بدست مىدهد و توجه مخصوص بمقدر ماليات هر نقطه دارد . تأليف اين كتاب بعد از سياحت ارمنستان و خراسان و

[1] - چاپ دوم مصر ، ص 47 .
[2] - ر . ك . اعيان الشيعه ج 10 ص 330 ، 336 .
[3] - ر . ك العرب و الروم ص 235 .
[4] - چاپ نجف ص 2 .
[5] - ر . ك . دائرة المعارف الإسلامى ج 4 ص 1152
[6] - ر . ك . بلدان الخلافة الشرقية ص 260 .
[7] - ر . ك . تاريخ آداب اللغة العربية ج 2 ص 219 .

مقدمهء مترجم 22