آهن از يك سوى بگداخت و از ديگر سوى رود همى گداخت و هر دو چو آهن گشت .
پس بفرمود تا آن رودهاى گداخته به طشتهاى رودين اندر كردند و بر سر كوهها بردند تا بر زبر و زير آن آهن فرو ريخته ، تا هر دو به هم اندر آميخت . پس دست بازداشت تا سرد شد و سخت گشت . تا به ميان آن دو كوه از اين گونه تا سر هر دو كوه ببست از رود و آهن ، و ياجوج و ماجوج همه از بند از آن سوى بماندند و آن مسلمانان برستند . خداى تعالى گفت : * ( فَمَا اسْطاعُوا أَنْ يَظْهَرُوه وَمَا اسْتَطاعُوا لَه نَقْباً 18 : 97 ) * . گفتا : اين ياجوج و ماجوج بر آن بند بر آمدن نتوانستند .
ذو القرنين آن مسلمانان را گفت : * ( هذا رَحْمَةٌ من رَبِّي 18 : 98 ) * . گفتا : اين نه مردى من بود اين رحمت خداى من بود كه شما را از ايشان برهانيد . * ( فَإِذا جاءَ وَعْدُ رَبِّي جَعَلَه دَكَّاءَ وَكانَ وَعْدُ رَبِّي حَقًّا 18 : 98 ) * . چون آن وعدهء خداى بيايد كه ايشان به آخر زمان بيايند به امر خداى ، و ايشان بيرون آيند و بر روى زمين بپراكنند ، خداى تعالى تصديق سخن ذو القرنين را به قرآن اندر ياد كرد كه چون رستخيز نزديك آيد ، ياجوج و ماجوج آن بند بگشايند و بيرون آيند . * ( حَتَّى إِذا فُتِحَتْ يَأْجُوجُ وَمَأْجُوجُ وَهُمْ من كُلِّ حَدَبٍ يَنْسِلُونَ 21 : 96 ) * . چون رستخيز بود و وعدهء حق كه خداى خلق را كرده است نزديك آيد ، ياجوج و ماجوج آن بند بگشايند و از فراز و از نشيب بيرون آيند و بر روى زمين بپراگنند .
عبد الله عبّاس و على بن ابى طالب رضى الله عنهما ايدون گفتند به تفسير اين آيت اندر : * ( حَتَّى إِذا فُتِحَتْ يَأْجُوجُ وَمَأْجُوجُ 21 : 96 ) * . گفتند : آخر اين آن بود كه از رستخيز كه باشد ، بيرون آمدن ياجوج و ماجوج است . چون ايشان بيرون آيند بر روى زمين برشوند و رستخيز بر سر ايشان برخيزد ، و ايشان چون بيرون آيند ، هر چه بر روى زمين طعام است همه بخورند و هر چه بر روى زمين رود است همه خشك گردد ، و بر سر چشمه ها بنشينند ، آنجا كه آب از زمين بر آيد ، و هر چه از چشمه ها بيرون آيد همه بخورند تا بر زمين آب نرود ، تا وقتى كسى برگذرد [ b 92 ] آنجا كه رود جيحون و دجله است ، زمين خشك بيند چنان كه گويى هرگز آنجا آب نبوده است ، و هر كسى به قحط و گرسنگى افتند . و آنگاه اسرافيل به صور اندر دمد و نفخهء نخستين كه خلق

494