امروزه بر همهء دانشوران و پژوهشگران روشن گشته است كه ترجمهء تاريخنامهء طبرى اثر روزگار سامانيان ، گذشته از پايگاه بلندش در زبان فارسى ، كه از آثار كم شمار آن دوره است و از جهت احتوا بر واژه ها و تركيبهاى ناب فارسى مجموعه‌اى كم مانند و دلپذير است ، از جهت تاريخى نيز منبعى پر ارزش و شايان اعتنا است .
در روايتهاى دوگانهء اين ترجمه ، ما با كاستيها و افزونيهايى روبرو هستيم .
كاستيهاى هر دو روايت در سنجش با متن تازى تاريخ طبرى به هيچ روى از اعتبار آن نمىكاهد ، مكرّراتى است كه آوردن آن ناسودمند بوده است ، اما افزونيها ، پيدا است كه حاصل بررسى و پژوهشهاى مترجمان گرامى و دانشمند آن است ، رنج بسيار برده‌اند و از سرچشمه هاى بديع ، كمبودها را تدارك كرده‌اند . اثبات اين نكته ، كه كار ترجمه بر عهدهء دو گروه - دست كم - بوده است ، دشوار نيست . اشارهء شادروان بهار خود گوياى اين دوگانگى است . و من نيز اگر از عمر و روزگار بهره‌اى داشتم ، در تعليقات نمونه هاى بارز آن را باز خواهم نمود .
اما نكتهء گفتنى ديگر كمبودها و افزونيهاى دو روايت فارسى نسبت به يك ديگر است .
كم نيست حوادثى كه در ميان دو [ ] قلاب نهاده‌ام . در جاى خود به هنگام شرح شيوهء تصحيح بدين نكته ها اشاره خواهم كرد . چون ناگزير روايتى را متن قرار داده‌ام و در روايت ديگر افزونيهايى ديده‌ام كه آوردن آن را شايسته دانستم ، از افزودن آن دريغ نورزيدم . اميد آنكه فرصت چاپ هر دو روايت بدين زوديها نصيب من - يا بزرگوارى - گردد چندان نيست . هر چند اين كار نيز ضرورت مبرم دارد .
زبان ترجمه و گونهء برداشت مترجمان ، هر چند همعصر بوده‌اند ، يگانه نيست .
ترتيب فهرستى از واژه ها و تركيبهاى يك روايت و فرو نهادن مصالح لغوى آن ديگرى ستمى است كه بر زبان فارسى مىرود .
ديگر همگان مىدانند كه مصالح ذهنى واژگانى هر نويسنده‌اى منحصر به خود او

مقدمه 44