فارسى .
كار بسيار با ارزش است . اين دبيران گمنام دانشمند ، از نقدى كه بر متن تاريخ طبرى شده است ، آگاهند . روايتهاى گونه گون از يك حادثه را فرومىنهند . آن روايت را كه درست است و ديگر كتابها و سندها گواه صحّت آن ، برمىگزينند . ذكر اسنادهاى مكرّر را زايد مىشمارند . چون روايتى به دلالت اسناد برگزيده شد ، ذكر سند ضرورت ندارد . پاره‌اى منقولات را كه ناتمام مىيابند تكميل مىكنند . از حوادثى كه به دلايلى ياد نشده ، آن يادنشده ها را كه محمّد بن جرير طبرى از آنها آگاهى نداشته و يا نقل آن را ضرورى نمىدانسته ، به جاى خود مىآورند . نقيصه ها را با درايت و آگاهى رفع مىكنند . اثرى پديد مىآيد كه ارزشى و الا و استنادى متقن دارد .
راى بارتولد ، خاورشناس نامدار روسى كه مىگويد :
ابو على محمّد بن محمّد بلعمى ( متوفى به سال 363 هجرى ) وزير عبد الملك و منصور ، در سال 352 هجرى تاريخ طبرى را به زبان فارسى برگرداند ، ولى ذيل متن آن را تا عهد خويش ننوشت . . . گذشته از تأليف مزبور ( كه اكنون پس از چاپ و انتشار اصل عربى تأليف طبرى تقريبا هيچ اهميّت تاريخى ندارد . . . الخ ) ( - تركستان نامه ، ترجمهء كريم كشاورز ، صص 51 - 50 ) .
يكسر مردود است . ناشران و هيأت تحريريهء چاپ اخير متن روسى تركستان نامه صريحا نوشته‌اند :
در اين ايّام متخصّصان با اين استنتاج صريح موافق نيستند . اكنون معلوم شده كه بلعمى ظاهرا از يك روايت كتاب طبرى كه در دست نيست استفاده كرده - و همچنين از پاره‌اى منابع ديگر . بدين سبب كتاب بلعمى اطلاعاتى چند را كه چاپ ليدن - چاپى كه مبتنى بر روايت خلاصه شدهء تأليف طبرى است - فاقد آن است كه به دست مىدهد . هيأت تحريريه . ( - همانجا ، ص 51 )

مقدمه 43