گذشته است .
و اندر خضر چندين اختلاف است و اندر موسى كس اختلاف نكرده است كه موسى بن عمران بود و او به طلب خضر شد تا از او علم آموزد . و اين خضر آن بود كه به وقت ابراهيم بر مقدّمهء ذو القرنين بود . و سبب طلب كردن او مر خضر را آن بود كه خداى عزّ و جلّ موسى را فرمود از پس غرقه شدن فرعون كه بنى اسرائيل را وعظ كن و از نعمتهاى من ايشان را آگاه كن تا شكر كنند . و موسى بنى اسرائيل را همى عظت كرد و نعمتهاى خداى عزّ و جلّ بر ايشان ياد كرد كه خداى ايشان را از فرعون و قبطيان برهانيد و ملك مصر ايشان را داد به ميراث و دينى داد كه فاضلتر از همهء دينها كه پيش از ايشان بود ، و كتابى داد چون تورات ، بهترين كتابها كه پيش از ايشان بود ، و پيغمبرى داد فاضلتر ، و نبوّت اندر بنى اسرائيل بنهاد ، چنان كه گفت : * ( وَلَقَدْ آتَيْنا بَنِي إِسْرائِيلَ الْكِتابَ وَالْحُكْمَ وَالنُّبُوَّةَ وَرَزَقْناهُمْ من الطَّيِّباتِ وَفَضَّلْناهُمْ عَلَى الْعالَمِينَ 45 : 16 ) * . يعنى عالم زمانهم . پس اندر آن مجلس ايشان را پند همى داد و نعمتها كه خداى عزّ و جلّ ايشان را داده بود ياد مىكرد ، چنان كه فرمود : * ( يا بَنِي إِسْرائِيلَ اذْكُرُوا نِعْمَتِيَ الَّتِي أَنْعَمْتُ عَلَيْكُمْ وَأَنِّي فَضَّلْتُكُمْ عَلَى الْعالَمِينَ 2 : 47 ) * . و سخنها مىگفت از علم و حكمت چنان كه خلق اندر او متحيّر شدندى .
پس مردى بر جاى خاست و موسى را گفت : اى كليم الله ! بر روى زمين خداى را عزّ و جلّ بنده‌اى هست از تو عالمتر و داناتر ؟ موسى گفت : نپندارم كه امروز كس هست از من داناتر بر روى زمين كه خداى عزّ و جلّ او را آن علم داده است كه مرا داد . همان ساعت به دو وحى آمد ، گفتا : مرا اندر زمين بنده‌اى هست از تو داناتر ، نام او خضر است . گفت : يا ربّ ! كجا باشد ؟ گفتا : اندر ميان [ دو ] دريا باشد ، [ آنجا كه آب دو دريا يكى شود و به يك درياى بزرگ اندر شود . ] گفت : يا ربّ ! مرا دليلى ده تا بروم و از وى علم بياموزم . خداى گفت : طعام تو دليل تو كردم . و گروهى گفتند :
طلب كردن موسى مر خضر را و آرزوى خضر را نه آن بود ، ديگر سببى بود . و اين روايت نيكوتر است ، چنان كه از عبد الله عبّاس روايت كنند كه سبب طلب كردن موسى خضر را آن بود كه موسى با خداى تعالى به مناجات اندر گفت : يا ربّ ! از

343