هر كه خداى را بدين صفت بشناخت ، توحيد درست كرد و يگانگى خداى عزّ و جلّ بدانست . و امّا از معنى شريعت چنين گفت : * ( فَاعْبُدْنِي وَأَقِمِ الصَّلاةَ لِذِكْرِي 20 : 14 ) * . گفتا :
مرا پرست و نماز كن مرا و به ياد كردن من مشغول شو . بنگر كه چه بزرگ شريعت است و چه بزرگ عبادت است نماز كه خداى عزّ و جلّ بدان جايگاه اندر موسى را از همه شريعتها و عبادتها نخست نماز فرمود ، پس گفت : * ( إِنَّ السَّاعَةَ آتِيَةٌ أَكادُ أُخْفِيها لِتُجْزى كُلُّ نَفْسٍ بِما تَسْعى 20 : 15 ) * . گفت : بدانكه به همه حال رستخيز بباشد و خلق را پاداش دهم به هر چه كرده باشند از نيكى و بدى . تا موسى را نيز ايمان رستخيز و معاد و بعث و قيامت درست شد همچنانكه به توحيد .
پس چون همه كار موسى تمام شد از باب توحيد و زيادت شريعت ، او را نداى پيغمبرى آمد و پيغام داد به فرعون ، چنان كه گفت : * ( وَإِذْ نادى رَبُّكَ مُوسى أَنِ ائْتِ الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ . قَوْمَ فِرْعَوْنَ أَ لا يَتَّقُونَ 26 : 10 - 11 ) * . نخست نداى توحيد بود و راست كردن شريعت و اصل دين ، و از پس آن نداى نبوّت ، و پيغام داد به فرعون و قومش با نداى نبوّت آيت نمود و گفت : * ( أَنْ أَلْقِ عَصاكَ 28 : 31 ) * . تا دل موسى بيقين شد بر نبوّت و قوى شد بدان آيت بر گزاردن پيغام ، تا بدانى اين حكمت نيكو از خداى عزّ و جلّ اندر مناجات موسى كه از كجا ابتدا كرد با او تا به آخر برد درجه به درجه و مرتبه به مرتبه . و به هر يك از اين درجات اندر و از اين مراتب اندر حكمت [ است ] حكما را بسيار . پس چون موسى را به نبوّت ندا كرد و بفرمود پيغام بردن به فرعون ، آنگاه او را آيات نمود و گفت : * ( وَما تِلْكَ بِيَمِينِكَ يا مُوسى 20 : 17 ) * . گفت : آن چيست كه به دست راست دارى ؟
و اينجا اندر نيز بابى است از حكمت بزرگ خداى عزّ و جلّ . موسى را نه از بهر آن پرسيد كه خداى ندانست كه آن چيست يا موسى ندانست ، بلكه خداى عزّ و جلّ دانست كه آن چوب است ، و دانست كه موسى هم داند كه آن چوب است ، حكمت آن بود تا موسى مقرّ آمد كه اندر او چه هنر است و از او چه منفعت ، تا چون چيزى بنمايد او را جز آنكه او را بدانسته است اندر آن عصا ، آن آيت بزرگتر بود و دل بر آن نشسته تر ، و اين معنى تقرير خوانند . پس موسى گفت : * ( هِيَ عَصايَ 20 : 18 ) * . اين عصا است

284