لذّت مىبريد ؟ گفتند شمار برگهاى آن چه اندازه خواهد بود ؟ گفت : سى هزار برگ ، يعنى شصت هزار صفحه . گفتند اين مقدار عمر آدمى را به پايان مىرساند پيش از آنكه خواندن آن پايان يابد . از اين رو طبرى تفسير خويش را در سه هزار صفحه مختصر كرد .
آنگاه پرسيد : آيا از تاريخ جهان از روزگار آدم تا اين دوران لذّت مىبريد ؟ باز همان پرسش و پاسخ كه در بارهء تفسير به ميان آمد تكرار شد .
طبرى گفت : « دريغا كه همّتها مرده است . و آنگاه تاريخ را نيز همچون تفسير مختصر كرد .
الجامع فى القراآت . حاجى خليفه نگارندهء كشف الظنون مىنويسد : در اين كتاب بيست و چند طريقه از طرق تلاوت قرآن ديده مىشود . ابو على حسن بن على اهوازى مقرى در كتاب الاقناع مىگويد : شامل يازده طريقه از تلاوت قرآن است ، و در طرق قراآت كتاب عظيمى دارد كه آن را در هيجده مجلَّد مشاهده نمودم كه با خطى درشت نگارش يافته . تمامى طرق قرائت اعمّ از مشهور و نادر و علل و اسباب و شرح آنها را در اين كتاب متعرّض گرديده است و طريقه‌اى را كه دور از طرق مشهور نيست برگزيده است .
حديث الطير . ابن كثير مىگويد : كتابى از طبرى به اين اسم ديدم كه حديث طيور را در آن گرد آورده بود .
الخفيف فى الفقه . ياقوت گويد : از كتابهاى سودمند طبرى است كه از كتاب اللطيف او سرچشمه گرفته است ، و نزديك به ذهن خوانندگان است و داراى مسائل بسيار .
اين اثر شايستهء مراجعهء علماء و درس مبتديان و تحصيل متعلَّمان است .
ابن عساكر گويد : وزير به قدردانى طبرى هزار دينار براى او فرستاد . وى نپذيرفت . گفتند وجه را بستان و صدقه كن . گفت شما به اموال خود اولى هستيد و بهتر مىدانيد چه كسى مستحقّ صدقه است .
ذيل المذيل . باز ياقوت در تعرفهء كتاب مىنويسد : اين اثر متضمّن تاريخ همهء ياران پيامبر است به تقريب الاقرب فالاقرب ، يا بر حسب انتسابشان به قبيلهء قريش يا

مقدمه 26