[ پيدا كردن معنى آنكه خداوند تعالى اين خلق را از پى چه آفريده است ] بدان كه ابو جعفر محمّد بن جرير بن يزيد الطَّبرى رحمة الله عليه در اوّل اين كتاب چنين گويد : اما بعد ، بدان كه خداى عزّ و جلّ اين خلق را بيافريد بى آنكه او را به آفرينش ايشان حاجت بود . پس از بهر آن آفريد تا بيازمايدشان و بندگى و پرستش فرمايدشان تا كيست از ايشان كه او را پرستد و كيست كه بترسد و كه فرمان او برد و كه نبرد . و او خود دانا بود به علم قديم خويش كه كه نيكى كند و كه نكند ، و ليكن از حكمت چنين واجب آمد كه بيافريدشان تا از ايشان هم آن آيد كه به علم او بود . و به قرآن اندر ياد كرد و گفت قوله تعالى : * ( وَما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالإِنْسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ 51 : 56 ) * ، اى ليعرفون بالربوبية .
چنين همى گويد كه اين خلق را از آدميان و پريان از بهر آن آفريدم تا مرا پرستند و به يگانگى بشناسند و آن كنند كه من فرمايمشان . و از ايشان روزى نخواهم و روزى ده ايشان منم ، و از كار كردن ايشان مرا افزونى نيست ، و اگر ايشان را نيافريدمى مرا زيانى نداشتى . اكنون كه بيافريدم مرا از بندگى ايشان افزونى و زيادتى نبود از هيچ روى . پس گفت : قوله تعالى : * ( إِنْ تَكْفُرُوا فَإِنَّ الله غَنِيٌّ عَنْكُمْ وَلا يَرْضى لِعِبادِه الْكُفْرَ وَإِنْ تَشْكُرُوا يَرْضَه لَكُمْ 39 : 7 ) * . اگر بى فرمانى كنيد و نعمت مرا سپاسدارى نكنيد ، او از طاعت شما بى نياز است و زيانى نبودش ، و ليكن مر آن بندگان ناسپاس را كه شكر نكنند نپسندد . پس اگر خداى عزّ و جلّ اين جهان را و

8