زيادى بوده است از آن جمله آنكه چون مسلمين اشتغال بجمع قرآن و احاديث و نوشتن تأويل و تفسير قرآن داشتند محتاج شدند بتحقيق اماكن و حالات كسانى كه در آيات يا احاديث بدانها اشاره شده بود ازينرو در صدد برآمدند كه نخست « سيرت نبوى » را جمع كنند زيرا با نوشتن سيرت نبى اكرم اين مقصود به عمل مىآمد [1] < فهرس الموضوعات > نخستين كسانى كه سيرهء نبوى نوشتند < / فهرس الموضوعات > نخستين كسانى كه سيرهء نبوى نوشتند نخستين كسيكه بتدوين و تأليف « سيرهء نبوى » پرداخت محمد بن اسحق ( وفات 151 هجرى ) بود كه كتاب خود را براى منصور تأليف كرد [2] حاجى خليفه صاحب كتاب كشف الظنون نوشته است كه محمد بن مسلم زهرى ( وفات 124 ) كتابى در « مغازى جنگها » تدوين كرده بوده است بنابرين تأليف وى پيش از ابن اسحق خواهد بود زيرا او پيش از ابن اسحق به بيست سال و اندى وفات يافته بوده است .
قديمترين كتاب جامع و مشروحى كه در سيرهء نبى اكرم نوشته شده و در دست است كتاب سيرهء عبد الملك بن هشام ( 213 هجرى ) معروف به « سيرهء ابن هشام » است .
مطالب اين كتاب بيشتر نقل از ابن اسحق است و تاكنون چندين بار در كشورهاى عربى چاپ شده است .
< فهرس الموضوعات > پيدايش تواريخ دربارهء فتح شهرها < / فهرس الموضوعات > پيدايش تواريخ دربارهء فتح شهرها پس از آنكه مسلمين شهرهايى گشودند و خراج و ماليات مطابق احكام اسلامى بر مردمان آن شهرها نهادند اختلافى در كيفيت فتح پاره‌اى از شهرها پيدا شد كه به زور گشوده شده است يا به صلح يا بزنهار - و مطابق فقه اسلام خراج گرفتن از ملل غير مسلم كه شهرهاى آنان بدست مسلمانان گشوده شده است در هر يك از احوال مذكوره اختلاف دارد و در هر مورد حكم و دستور خاصى براى گرفتن خراج رسيده است - ازينرو مسلمانان ناگزير شدند كه دربارهء چگونگى فتح هر يك از شهرها بحث و تحقيق

[1] جزء سيم تاريخ تمدن اسلامى تأليف جرجى زيدان
[2] ابن النديم در كتاب الفهرست ابن اسحق را غير موثق ميداند . مينويسد كه كتاب او در نزد علماى حديث اعتبارى ندارد و در مطالب كتاب بيشتر بگفتهء علماى يهود و نصارى اعتماد كرده است .

47