به هرحال آزادى اجتماعى از نظر اسلام فوق العاده مقدس و محترم است .
على مىفرمايد : * ( ولاتكن عبد غيرك و قد جعلك الله حراً ) * . نظام اجتماعى و سياسى اسلام براساس احترام به آزاديهاى اجتماعى است . حكومت خلفاى راشدين يك حكومت دموكرات بوده و از هرگونه استبداد و سلب آزادى و امنيت احتراز داشته است . به طوركلى دموكراسى براى تأمين آزادى است .
خلافت على عليه السلام بهترين شاهد اين مطلب است . على عليه السلام اولًا نه تنها دهانها را نمىدوخت و حق انتقاد را به بهانهء سلب امنيت و به بهانهء اخلالگرى سلب نمىكرد ، بلكه دعوت به انتقاد مىكرد [1] . على به بهانهء عدم بيعت آنان كه بيعت نكردند و يا به بهانهء تمرّد و خروج خوارج از اطاعت او و يا به بهانهء اينكه خوارج به شخص او توهين مىكردند و او را خارج از دين معرفى مىكردند ، حتى حقوق و سهم بيت المال آنها را قطع نكرد تا چه رسد كه امنيت جانى يا مالى آنها را سلب كند . على فقط در مورد دست اندازى آنها به حقوق مالى يا جانى يا امنيتى مسلمين در برابر آنها مىايستاد و با آنها به جنگ مىپرداخت و در جنگ ابتدا به نصيحت ، موعظه ، مذاكره مىپرداخت و هرگز شروع به جنگ نمىكرد و سخت از آن پرهيز داشت .
از نظر اسلام ، خود جهاد براى رفع فتنه است .
از نظر اسلام ، انتقاد و امر به معروف و نهى از منكر خود يك وظيفه است ، يعنى تنها جايز نمىداند بلكه واجب مىشمارد .

[1] . در خطبهء 214 مىفرمايد : « فلا تكلَّمونى بما تكلَّم به الجبابرة ولا تتحفّظوا منّى بما يتحفّظ به عند اهل البادرة و لا تخالطونى بالمصانعة و لا تظنّوا بىاستثقالًا فى حقٍّ قيل لى ولاالتماس اعظام لنفسى ، فانّه من استثقل الحقّ ان يقال له اوالعدل ان يعرض عليه كان العمل بهما اثقل عليه ، فلاتكفّوا عن مقالة بحقٍّ اومشورة بعدل » . در نامه اى كه تحت عنوان « و من كتاب له عليه السلام الى اهل الكوفة عند مسيره من المدينة الى البصرة » در ( نهج البلاغه ) ذكر شده است ( نامهء 57 ) چنين مىفرمايد : * ( امّا بعد فانّى خرجت من حيّى هذا امّا ظالماً و امّا مظلوماً و امّا باغياً و امّا مبغيّاً عليه ، و انا اذكَّر الله من بلغه كتابى هذا لمّا نفر الىّ ، فان كنت محسناً اعاننى و ان كنت مسيئاً استعتبنى ( استعتبنىاى طلب منّى ان ارضيه بالخروج عن اسائتى ) .

97