إسم الكتاب : يادداشتهاى استاد مطهرى ( فارسي ) ( عدد الصفحات : 516)

طبيعى و پيوندهاى شبه غريزى و تعصبات اجتماعى قبيلگى ، نژادى ، فاميلى و غيره كه در حكم نوعى ايمان بود كاسته مىشود و بيشتر نيازمند به تصميمات آگاهانه و انتخابى و غيرعصبى مىشود . اين است كه بشر امروز از بشر گذشته نيازش به يك سيستم فكرى و ايمانى بيشتر است .
مقايسهء ايدهء فلسفى و ايدهء مذهبى :
اما قسمت دوم : درست است كه احياناً ايده و عقيدهء انسان صرفاً جنبهء مسلكى و فلسفى پيدا مىكند ، ولى تا جنبهء مذهبى نداشته باشد اثر خويش را نمىبخشد . ايمان مذهبى است كه واقعاً به ايده تقدس مىبخشد ، آن را محترم مىدارد . خاصيت ايمان اين است كه انسان را در مقابل ايده اى تسليم مىكند و حكم او را بر خود جارى مىداند . اين در صورتى ميسر است كه آن ايمان و عقيده ساخته و پرداختهء شخص انسان يا انسانى مانند خود نباشد ، اگر نه مانند بتى است كه بت ساز مىسازد و خودش هم به ساختهء خودش مىخواهد سجده كند . ويليام جيمز در كتاب ( دين و روان ) سخن خوبى دارد در فرق ميان اخلاق دينى و اخلاق غيردينى . مىگويد :
نوع تلقى جهان :
« اساس در مذهب يا اخلاق اين است كه ما چگونه خلقت و جهان هستى را تلقى كنيم . آيا اين هستى و كاينات را سختى و رنج تلقى كرده ، پاره اى از آن را قبول داشته و قسمتى از آن را قبول نداريم يا آنكه برعكس آن را با آغوشى باز و دلى آكنده از عشق و محبت استقبال نماييم ؟ اخلاق محض قوانين كلى جهان را كه حاكم بر كاينات مىداند از روى علم و اطلاع اطاعت مىكند اما اين اطاعت با يك سنگينى و ملالت همراه است كه در قلب خود هيچ گونه حرارت و شوقى ندارد و هيچ وقت احساس اينكه اين قوانين مانند يوغى است به گردن او ، از او جدا نمىشود . اما در مذهب برعكس ، اين اطاعت سرد و غمانگيز جاى خود را به استقبال و پذيرشى گرم كه همه چيز زندگى را پر از لطف و شوق و صميميت و نشاط مىسازد وا مىگذارد . . . اين دو دسته در دو محيط مختلف از عواطف و احساسات واقعند كه در مقابل

481