بنماييم . پاره اى از چيزها در ميان بشر مقدس شمرده مىشود . بعضى از اين مقدسات ، مذهبى است مثل آب رودخانهء گَنگ براى هندوها و كعبه و بيت المقدس براى مسلمين ، و بعضى ملى است مانند پرچم و وطن ، و بعضى جهانى و عمومى است مانند صلح و عدالت و آزادى و حقوق بشر .
قدس و تقدس :
امر مقدس يعنى امرى كه خود بذاته و يا آن چيزى كه اين امر مقدس نشانهء آن است داراى نوعى تقدس و برترى و پاكى و نزاهت است و انسان بايد آن را تنزيه و تقديس كند ، يعنى مراسمى انجام دهد كه حاكى از قداست آن چيز باشد . حس تقديس يك حس فطرى است در بشر و به عقيدهء ما ناشى از معرفت فطرى بشر به ذات قدّوس مطلق است . به هر حال چنين حسى در بشر هست و عملًا ديده مىشود كه برخى امور را تقديس مىكند .
قدس و تقدس :
چيزى كه مقدس شمرده شد طبعاً از فداشدن ابا دارد و فدا مىطلبد ، يعنى او بايد محفوظ بماند و اشياء ديگر بايد فداى او بشوند . مثلًا مال ، مطلوب و مورد نياز بشر است اما مقدس نيست . بشر مال را فداى خود مىكند و نه خود را فداى مال ، يعنى فداشدن مال براى انسان را مىپسندد و نه فداشدن انسان را براى مال . اما مقدسات چيزهايى است كه اگر بشر خود را فداى آنها بكند ، از نظر خود بشر به مقام عالى نائل شده است . پس مقدسات يعنى امور برتر از انسان كه انسان بايد فداى آنها بشود نه آنها فداى انسان .
رابطهء هدف ايدئولوژى با پرستش :
آن چيست كه برتر از انسان است ؟ خواهند گفت انسانيت يعنى انسان فقط فداى انسانيت بايد بشود نه چيز ديگر . همچنان كه در باب جهاد گفتيم انسان را فقط به خاطر ارزشهاى انسانى مىتوان كشت نه به علت ديگر .
پس مقدسات چيزهايى است كه مقام معبوديت انسان را دارد و انسان تنها در برابر معبود خود فدا مىشود . اين است كه امروز مسألهء حق پرستى ، آزادى پرستى ، عدالت پرستى ، صلح پرستى كه ما فوق حق دوستى ، آزادى دوستى ، عدالت دوستى ، صلح دوستى است مطرح

465