پايبند مىشود تا آنجا كه هستى خود را فداى آن مىكند . عمل دانشمندانى مانند گاليله و غيره كه در راه فكر خود سختيها و شدايد ديدند و احياناً جان سپردند دليل بارز ارزش عقيده [1] است . حتى سقراط در راه عقيده جام شوكران نوشيد . در ميان پيروان اديان كسانى كه مستقل از هر مطمعى ديگر ، در راه عقيده و ايمان خود از سر هستى گذشته‌اند فزون از شمار است . تاريخ نشان مىدهد كه در جريان محنت كه بر سر مسألهء مخلوق بودن و يا نبودن كلام الله در عصر اول عباسى پيش آمد افرادى مانند احمد حنبل و غيره شلاقها خوردند و نكبتها متحمل شدند .
ايضاً همچنان كه در يادداشتهاى « جهان بينى اسلامى » شمارهء 3 گفتيم دليل ديگر بر ارزش مستقل عقيده اين است كه در نيروهاى نظامى و سياسى و اقتصادى گاهى از جنبه هاى نظامى و سياسى و اقتصادى پيروزى حاصل مىشود و از جنبهء عقيده اى شكست . اعراب مسلمان به ايران حمله كردند و در آغاز پيروز شدند و پس از صد سال شكست خوردند اما اسلام به هر حال پيروز شد . برعكس ، اسكندر و يونانيها همچنان كه پيروزى نظامىشان از بين رفت ، نتوانستند عقيده اى را به ايران بدهند . و مغول ايران را با خاك يكسان كرد و قوم غالب در عقيدهء اسلامى حل شد و هضم گرديد .
جنگ عقيده همه وقت بوده است و امروز هم هست ، با اين تفاوت كه در گذشته غالباً جنگ مكتبها نبود به اين معنى كه در گذشته يا جنگهاى مذهبى بود كه پيروان بدون آنكه به مكتب آگاه باشند صرفاً به خاطر ايمان به آورندهء مكتب مىجنگيدند . تنها در جنگهاى اسلامى

[1] . و به عبارت ديگر ارزش حقيقت .

458