و . آزادى ، دموكراسى ، مساوات ، عدالت .
31 . اقبال لاهورى در كتاب ( احياى فكر دينى ) ص 204 مىگويد :
« مثاليگرى اروپا هرگز به صورت عامل زنده اى در حيات آن درنيامده و نتيجهء آن پيدايش « من » سرگردانى است كه در ميان دموكراسيهايى ناسازگار با يكديگر به جستجوى خود مىپردازد كه كار منحصر آنها بهره كشى از درويشان به سود توانگران است ( خاصيت تحريك و تخريب داشته است بدون آنكه خاصيت سعادت بخشى براى توده ها داشته باشد ) . » .
ص 204 :
« تجربه نشان مىدهد كه حقيقتى كه از راه عقل محض به دست مىآيد نمىتواند آن حرارت اعتقاد زنده اى را داشته باشد كه تنها با الهام شخصى حاصل مىشود . » .
32 . يكى از مسائل كه بايد طرح شود اين است كه همان طورى كه در ورقه هاى « جهان بينى اسلامى » گفته‌ايم يكى از جنگها جنگ عقايد است . از نظر ما عقيده براى بشر ارزش مستقل از ساير مسائل سياسى ، اقتصادى ، جنسى و غيره دارد ( و به عبارت ديگر عقيده خود هدف است ) . چنين نيست كه عقيده ، زيربنايى از اقتصاد يا سياست و تفوق طلبى و يا جنسى داشته باشد . از نظر ما فكر براى بشر ارزش ذاتى دارد [1] . بشر به افكارى نظرى يا عملى كه بدان گرويده است سخت

[1] . البته اين تعبير مَجاز است . فكر و انديشه از آن نظر كه فكر و انديشه است جنبهء آلى دارد و هرگز مطلوب بالذات نيست مقصود اين است كه امورى معنوى و غيرمادى هست كه براى بشر ارزش ذاتى دارد . اما اينكه گاهى عقيده اى دربارهء ماديات ارزش ما فوق مادى پيدا مىكند ، درحقيقت نوعى مدل گيرى است از طرف غريزه و فطرت . دربارهء جنگ عقايد از دو نظر بايد بحث كرد : يكى از آن نظر كه عقيده هدف يعنى يكى از اهداف انسان است ، ديگر از نظر اينكه عقيده يك وسيله است و يك نيروست براى هدفهاى مادى و غيرمادى . در جهت دوم يعنى در اينكه عقيده خود يك نيرويى است كه بشر را با آن مىتوان به حركت آورد و يا از حركت باز داشت سخنى نيست ، حتى ماترياليستها نيز آن را قبول دارند .

457