ايدئولوژى ، نه حكوت منافع شخصى .
19 . ص 142 و 144 : اصل عدالت و مساوات و اصل مشورت .
20 . سخن در اين است كه اسلام مىتواند مانند ساير مكتبها يك ايدئولوژى يعنى يك نظام فكرى عملى و يك طرح اساسى براى هدايت و رهبرى اجتماع داشته باشد كه آن طرح ، هم عملى و هم نتيجه بخش باشد و از ساير طرحها بهتر باشد .
اولين شرط ايدئولوژى اين است كه مبانى فلسفى و ايمانى آن چيست ؟ مبناى فلسفى آن از جهت اينكه تا جهان بينى مشخص نباشد ممكن نيست ، مبناى ايمانى آن به خاطر لزوم عشق و فداكارى و حرارت . هر دو در اسلام هست .
21 . از قديم دانشمندان انديشه ها و افكار بشر را به دو قسم تقسيم كرده‌اند : نظرى و عملى .
22 . انسان كم و بيش از نظر انديشه هاى عملى داراى يك نظم فكرى خاص است ، انديشه هايش مانند يك درخت است داراى ريشه و تنه و شاخه و برگ . انسان منظومهء فكرى دارد ، محور فكرى دارد ، دستگاه است ، مكانيسم مخصوص دارد . اگر انسان را از نظر روحى كالبدشكافى روحى كنند خواهند ديد كه بعضى حكم مركز و قلب را دارد و بعضى ديگر حكم تابع [1] 23 . ايدئولوژى به طوركلى يك نظم فكرى عملى است ولى نه هر نظمى ، نظمى كه براساس هدفهايى ما فوق منافع فردى باشد . مسألهء احزاب امروز .
24 . ايدئولوژى بيش از هر چيزى نيازمند به يك ايمان است كه هدفهاى ما فوق سود شخص را هدف قرار دهد ، و به قول دكتر شريعتى [2] جامعه و تمدن را ايدئولوژى پى مىريزد نه علم و فلسفه . علم و فلسفه

[1] . البته به اين شكل كه انسان تربيت نشده و تكامل نيافته چندشخصيتى است و صدكانونى است و هرچه تكامل مىيابد ( مانند حكومتها در طول تاريخ ) به سوى وحدت مىگرايد تا جايى كه يك كانونى مىشود .
[2] . و به قول بازرگان اصل توحيد خود به معنى حكومت عقيده و ايدئولوژى است .

454