45 . عجيب اين است كه انسان از مقام نيمه خدايى و خليفة اللَّهى سقوط كرد ، اما طولى نكشيد كه خود به صورت « بت » درآمد و لايق پرستش . و اين لازمه تفكيك ميان انسان متعالى و دين است .
انسان ، دروازه معنويت و غيب و ملكوت :
46 . عطف به نمرهء 44 ، در حديث است از امام هشتم * ( : لايعرف ما هنالك الَّا بما ههنا ) * . حديث نبوى است : * ( من عرف نفسه عرف ربه ) * . سقراط گفت : « خود را بشناس . » انسان همواره دروازهء معنويت و غيب و ملكوت بوده است .
47 . مولوى در ( ديوان شمس ) ( جلد اول ، صفحه 255 ) مىگويد :
< شعر > بنماى رخ كه باغ و گلستانم آرزوست بگشاى لب كه قند فراوانم آرزوست يعقوب وار وا اسفاها همى زنم ديدار خوب يوسف كنعانم آرزوست زين همرهان سست عناصر دلم گرفت شيرخدا و رستم دستانم آرزوست جانم ملول گشت ز فرعون و ظلم او آن نور روى موسى عمرانم آرزوست دى شيخ با چراغ همى گشت گرد شهر كز ديو و دد ملولم و انسانم آرزوست گفتند يافت مىنشود جسته‌ايم ما گفت آن كه يافت مىنشود آنم آرزوست < / شعر > شايد سعدى ناظر به اين غزل است و آن را جواب مىگويد در « طيبات » :
< شعر > از جان برون نيامده جانانت آرزوست زنّار نابريده و ايمانت آرزوست مردى نه اى و خدمت مردى نكره اى وانگاه صف صفه مردانت آرزوست فرعون وار لاف انا الحق همى زنى وانگاه قرب موسى عمرانت آرزوست < / شعر >

399