نوعى است متفاوت با ساير انواع جانداران ، نمىتواند احترامات ما را جلب كند .
انسان و سرنوشت :
8 . مسأله انسان و سرنوشت . به قول مترلينگ آن كه از سرنوشت شكايت مىكند از حقارت خود شكايت مىكند .
انسان و لذت :
9 . مسأله لذت و اينكه كانون لذت بيرونى است يا درونى .
انسان وسعادت :
10 . مسأله سعادت و اينكه « دواؤك فيك و داؤك منك » از جنبه عرفانى ، اجتماعى ، تاريخى و غيره .
انسان وتسلط بر سرنوشت خويش :
11 . آيه « تغيير نمىدهد وضع قومى را . . . » و آيه « طائر شما با خود شماست » .
سقراطى ملول يا ابلهى شادمان :
12 . استوارت ميل : « ترجيح دارد شخص ، انسانى باشد نحيف و بدحال تا خوكى فربه و خوشحال ، سقراطى باشد ملول تا ابلهى شادمان و راضى » . سعدى مىگويد : ابلهى ديدم سمين . . .
13 . * ( كن عصامياً لا عظامياً . ) * 14 . دو مفهوم از * ( دواؤك فيك ) * . . . يكى اينكه درد و دوا در خودت هست ، ديگر اينكه در اختيار خودت است .
دو معيار شرقى و غربى براى انسان :
15 . انسانيت در مشرق و مغرب از دو معيار و با دو معيار سنجيده شده و ارزيابى شده است : آسمانى و زمينى . مشرق زمينى از آن جهت ارزش داده به او كه مظهر اسماء الهى و جام جهان نما و خليفة الله و دم الهى است . به قول حافظ :
< شعر > سالها دل طلب جام جم از ما مىكرد آنچه خود داشت ز بيگانه تمنا مىكرد < / شعر > ولى در مغرب زمين از جنبه زمينى و حيثيت ذاتى بشر كه مستلزم احترام به حقوق و آزادى است .
اين دو معيار از هم جداشدنى نيست ، همانطور كه خود زمين و آسمان از هم جدا نيست ، مخصوصاً جنبه زمينى وابسته به جنبه آسمانى است .
سخن سوفسطائيان درباره انسان :
16 . سوفسطائيان گفتند : انسان مقياس همه چيز است ، مقياس

382