< شعر > آدمى چيست ؟ برزخى جامع صورت خلق و حق در او واقع متصل با حقايق جبروت مشتمل بر رقايق ملكوت < / شعر > 7 . اكنون ببينيم قرآن از چند جنبه انسان را ستايش كرده است :
استعداد علمى :
الف . از نظر استعداد اطلاع بر حقايق كه در داستان آدم آمده است ( ايضاً مسأله تصادفى نبودن خلقت انسان و هدف داشتن خلقت در انسان ) .
كمال اعتدال و توازن :
ب . كمال و اعتدال خلقت و حسن تقويم .
محركات :
ج . از نظر لذات معنوى كه * ( رِضْوانٌ من الله أكْبَرُ ) * ( مسألهء قوه محركه انسان ) .
آزادى :
د . از نظر كمال اختيار و آزادى كه * ( إنّا هَدَيْناه السَّبيلَ . . . [1] ) * و استعداد قبول مسؤوليت : * ( إنّا عَرَضْنا . . . ) * خلافة اللهى .
فطرت توحيدى اصل و مرجع انسان خداست :
ه . از نظر خلافت الهى در خلقت .
و . از نظر فطرت توحيدى ، * ( ألَسْتُ بِرَبِّكُمْ . . . فِطْرَةَ الله الَّتى . . . ) * ز . نهايت سير ، لقاء پروردگار است ، النهايات هى الرجوع الى البدايات .
تسخير طبيعت :
ج . تسلط بر طبيعت زمين ، * ( وَحَمَلْناهُمْ فِى الْبَرِّ وَالْبَحْرِ ) * .
تسخيرآسمانها :
ط . تسخير آسمانها .
جز با خدا آرام نمىگيرد :
ى . روحش جز با ياد خدا آرام نمىگيرد ، و با ياد خدا انس مىگيرد .
وجدان اخلاقى :
يا . ملهم بودن خير و شر ، فجور و تقوا ( وجدان اخلاقى و انسانى يك قاضى عادل داخلى ، مسأله تنازع بقا و تعاون بقا ) .
نيمه مُلكى و نيمه ملكوتى . :
. يب . نيمه خدايى و يا جنبهء ملكوتى سرشتى ، * ( وَنَفَخْتُ فيه من روحى ) * .
خودآگاهى :
يج . بصيرت بر خود ، * ( بَلِ الإنْسانُ عَلى نَفْسِه بَصيرَةٌ ) * .
سازنده و معمار خود :
يد . انسان خود مهندس و طراح و معمار و سازنده وجود خودش است [2] . * ( من كانَ يُريدُ الْعاجِلَةَ عَجَّلْنا لَه فيها ما نَشاءُ لِمَنْ نُريدُ . . . وَمن أرادَ

[1] . مسأله قطب مخالف و شيطان
[2] . و به قول الكسيس كارل ، هم مرمر است و هم مرمرتراش . ) *

343