درك حقايق اشياء . لهذا در تعريف فلسفه گفته‌اند : هوالعلم باحوال اعيان الموجودات على ما هو عليها به قدر الطاقة البشرية . در اين تعريف ارزش واقع نمايى استدلالات و تجزيه و تحليلهاى فلسفى را بيان كرده‌اند ، كما اينكه در تعريف مشهور ( كه ظاهراً از شيخ اشراق شروع شده است ) كه مىگويند : الفلسفة صيرورة الانسان عالماً عقلياً مضاهياً للعالم العينى ، ضمن بيان واقع نمايى دانش فلسفى ، غايت فلسفه را و كمال انسان را از نظر فلسفى نيز بيان كرده‌اند .
ج . ايمان اسلامى همان شناخت عالم وجود است به شكل فلسفى و به عبارت ديگر همان استكمال قوه نظرى است ، زيرا ايمان اسلام يعنى شناخت و معرفت حق ( و شناخت صفات حق البته تا حد امكان ) و شناخت ملائكه و انبيا و رسل كه هم ملائكه و انبيا و رسل وسائط فيض پروردگارند ، و شناخت معاد يعنى بازگشت وجود به اصل خود . الهيات بالمعنى الاخص تقريباً همينهاست ، الهيات بالمعنى الاعم مقدمه الهيات بالمعنى الاخص است . و از آن جهت كه اسلام آن ايمانها را از روى تحقيق و برهان و استدلال مىخواهد نه از روى تقليد ، پس مقدماتى از قبيل الهيات بالمعنى الاعم و يك سلسله مسائل مقدماتى ديگر و از آن جمله منطق نيز لازم و ضرورى است .
صدرالمتألهين در مقدمه جلد اول ( اسفار ) آيه كريمه ( در سوره والتين ) « إلَّا الَّذينَ امَنوا وَعَمِلُوا الصّالِحاتِ فَلَهُمْ أجْرٌ غَيْرُ مَمْنونٍ » را بر كمال قوه نظرى و قوه عملى حمل مىكند و مىگويد : ايمان ، كمال قوه نظرى است و عمل صالح كمال قوه عملى . و يا در جلد 4 در فصل « سعادت و شقاوت عقلين » مىگويد : در آيه كريمه « أفَمَنْ شَرَحَ الله صَدْرَه لِلإسْلامِ فَهُوَ عَلى نورٍ من رَبِّه » جملهء « شَرَحَ الله صَدْرَه » اشاره است به كمال قوه عمليه و جملهء « فَهُوَ عَلى نورٍ من رَبِّه » اشاره است به كمال قوه نظريه .
به هر حال از نظر اين فلاسفه ، ايمان از نوع معرفت و شناخت است ، و ايمان اسلامى قلمروش الهيات بالمعنى الاخص است و

304